Vi tiếu thanh đàm

Nguyễn Minh Hoàng

XC, 29-7-2025

Bói Cá có mơ tiên cảnh?  Có chứ, nhưng khó. Cảnh giới ấy không dành cho kẻ phàm, ngày ngày vẫn lội nước, bắt mấy con cá tanh ngóe. Nhưng càng già, lại càng nhiều đêm mơ về tiên giới.

Một bữa khuya lạnh, Bói Cá thấy có ai nhóm lửa ngoài đê. Ra ngóng, thấy chỉ còn ít than hồng. Muốn sưởi ấm, liền gạt ít rác, cành que... quanh đó. Lửa lên bập bùng. Cũng thấy hương trầm ngào ngạt. Bói Cá chìm vào giấc mơ giữa hương trầm, cạnh ánh lửa bập bùng...

Khói trầm vận chuyển Bói Cá tới cảnh giới trong mộng. Thấy thân mình đậu trên cành cây, trước mặt hai vị tiên phong đạo cốt. Phía trước hai vị là vò rượu đầy nguyên, dường như chưa ai uống (hay chờ mồi nhậu?). Vài mảnh tre có chữ viết lối thời Chiến Quốc đang viết dở nhưng có vẻ không muốn hoàn thành. Trông hai vị thong dong tự tại, như chính họ là Trời là Đất. Không đoán cũng biết họ đã đạt Đạo.

Họ ở tiên cảnh, nhưng hình như vẫn đang vượt thoát lên một tiên cảnh nào đó khác nữa... Hai vị bỗng nhận ra Bói Cá, và vị tiên trông trẻ hơn cất tiếng mà biết ngay chính là Trang Tử:

– Phải tay ngư phủ Ao Chẫu mang cá ngon góp vui cuộc thi tửu luận Đạo không?

Giật mình, Bói Cá dạ dạ liền vài tiếng rồi chợt thấy trên lưng mình có đeo một túi cá tươi, loại ngon, thật hợp với cuộc rượu tiên cảnh. Rồi Bói Cá đưa túi cá cho Trang Tử. Cùng lúc đó đại lão tiên cất tiếng sang sảng:

– Nhận, vui nhận. Quân tử đức thạnh, dung mạo dường như kẻ ngu... Chuyện cười anh lúa lép dưới ruộng có góp được không?

Nghe xong, Bói Cá biết chính là Lão Tử. Liền dập đầu lậy, xong lắp bắp không thành tiếng.

Thấy bộ dạng tức cười của Bói Cá, Trang Tử gỡ bí:

– Lão tử và ta đã nghe chuyện anh thóc lép nhẹ gánh vui tươi của các hạ. Nay anh ở đây thì nói thêm cho tỏ, vậy hạt lép với hạt mẩy rốt cục có khác mà có giống gì nhau?

Được tiên nhân vấn chuyện, Bói Cá mừng rỡ, hết cảnh nói lắp của Tô Tần “hợp tung” tuôn tràng dài như thơ lý sự về cái sự vô duyên, vô ích của thú vui nhẹ gánh, mà chẳng qua chỉ là toàn thóc lép vô dụng...

Trang Tử lắc đầu, cười phá lên: – Hỏng bét, sai bét. Kiến văn vậy thì đâu còn chỗ cho Đạo Trời.

Thấy Bói Cá ngỡ ngàng, ngượng nghịu, Trang Tử ôn tồn khác lệ: – Các hạ nói thử, không có hạt lép, liệu chăng biết được đâu là hạt mẩy. Chẳng phải nếu tất cả các anh ấy đều mẩy hạt cả, thì mặt đều cúi xuống ruộng, rồi lại sẽ lại thi đua nhau anh nào lưng còng, mặt cau có hơn hay sao?

Chợt hiểu ra ý nghĩa thâm sâu, Bói Cá vỗ vỗ cánh lên đầu, nhanh nhảu đáp:

– Diệu pháp, diệu pháp. Tại hạ hiểu rồi, như có âm mới hiểu dương, có ngụy mới nhận chân... Soi gương trông giống như một thật một ảo...

Đang huyên thuyên vui tươi vì được đại khai nhãn giới, bỗng thấy Lão Tử cất tiếng:

– Các hạ không biết lời này chăng? Thượng sĩ văn Đạo, cần nhi hành chi. Trung sĩ văn Đạo, nhược tồn, nhược vong. Hạ sĩ văn Đạo, đại tiếu chi. Bất tiếu, bất túc dĩ vi Đạo.

Bói Cá sững sờ nghe lời dịu dàng mà như sấm nổ bên tai. Một phen nữa, Trang Tử lại giúp chữa thẹn:

– Cái cười ấy không hẳn vô duyên, nhưng thất Đạo. Huyền cơ đâu phải cơ trí thế tục, tranh đoạt sắc dục rồi cũng chỉ để ra những thứ phàm tục đáng cười. Cười lớn lên để thông tới biến, rồi lờ mờ ngộ ra Đạo. Tới lúc ấy, còn chẳng hiểu khi trước mình cười gì...

Vài lời mà bừng sáng cái tâm tưởng toàn cá của Bói Cá, giờ thì Ao Chẫu chắc cũng chẳng khác tiên giới là mấy. Cùng lúc ấy, cá đã nấu nướng xong, bữa tiệc rượu bắt đầu. Lúc chuẩn bị thưởng thức miếng cá đầu tiên chế biến theo cách cõi tiên thì giấc mơ tàn...

Bói Cá rơi bọp về thực tại đám lửa đã tàn, mấy miếng than hồng cũng sắp lụi hẳn... Chắc chắn không phải Trang Chu mộng hồ điệp, vì cạnh chỗ Bói Cá có 2 hạt lúa, một mẩy một lép, thoang thoảng còn mùi rượu thần tiên. Thiên cơ bất khả lậu, huống chi là Đạo lĩnh hội từ hai vị tiên ngàn năm mới thị hiện.

References

[1] Cần, T. G. N. D. (1992). Lão Tử Tinh Hoa. NXB Trẻ.

[2] Cần, T. G. N. D. (1992). Trang Tử Nam Hoa Kinh. NXB Trẻ.

[3] Vuong, Q. H. (2025). Wild Wise Weird. https://books.google.com/books?&id=rq82EQAAQBAJ