Phơi nhiễm PFAS và nguy cơ trầm cảm ở phụ nữ mang thai

Bọ Que

25-04-2025

There must be a plan of action because delaying will be dangerous. Kingfisher is unsure if he is too worried […]. The situation seems life-threatening!

Trích “GHG Emissions”; Wild Wise Weird (2024)

Trầm cảm trong và sau thai kỳ ảnh hưởng đến hơn một trong mười phụ nữ trên toàn thế giới, gây ra những rủi ro nghiêm trọng cho sức khỏe của cả mẹ và trẻ [1]. Cùng lúc, việc phơi nhiễm rộng rãi với các hợp chất per- và polyfluoroalkyl (PFAS) — các hóa chất bền vững phổ biến trong sản phẩm tiêu dùng và môi trường — đã được chứng minh là nguyên nhân của nhiều vấn đề sức khỏe, bao gồm rối loạn chuyển hóa [2]. Một bài viết tổng quan gần đây của Suthar và cộng sự [3] đã trả lời một câu hỏi then chốt: Liệu phơi nhiễm PFAS có thể góp phần gây ra trầm cảm trước và sau sinh thông qua việc làm thay đổi chuyển hóa của mẹ hay không?

Sử dụng cách tiếp cận mới "gặp nhau ở điểm giữa" (meet-in-the-middle), các tác giả đã tổng hợp các nghiên cứu xem xét cả sự thay đổi chuyển hóa do PFAS gây ra và các mô hình chuyển hóa liên quan đến trầm cảm thai sản. Trong tổng số 333 nghiên cứu được sàng lọc, 11 nghiên cứu đáp ứng tiêu chí lựa chọn, phát hiện 23 con đường chuyển hóa bị ảnh hưởng bởi cả phơi nhiễm PFAS và trầm cảm mẹ. Trong đó, chuyển hóa axit béo (fatty acid metabolism) và các con đường axit amin — đặc biệt liên quan đến alanine, glutamate và tyrosine — là những con đường thường bị rối loạn nhất [3].

Chuyển hóa axit béo, thiết yếu cho sản xuất năng lượng và chức năng não bộ, được chỉ ra là quá trình rối loạn phổ biến, chủ yếu liên quan đến viêm và tăng nguy cơ các rối loạn thần kinh – hành vi như trầm cảm [4]. Tương tự, sự thay đổi trong chuyển hóa axit amin, nền tảng cho tổng hợp chất dẫn truyền thần kinh, cũng có thể làm tăng khả năng mắc rối loạn tâm trạng trong thai kỳ.

Bài viết cũng nhấn mạnh những khoảng trống nghiên cứu đáng kể, bao gồm sự thiếu đa dạng trong quần thể nghiên cứu và dữ liệu, nhằm làm rõ cách phơi nhiễm PFAS mạn tính có thể ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần thần của mẹ theo thời gian. Những phát hiện này cho thấy các rối loạn chuyển hóa có thể đóng vai trò như dấu hiệu sinh học — hoặc thậm chí là trung gian — cho nguy cơ trầm cảm thai sản liên quan đến PFAS [3].

Nghiên cứu này nhấn mạnh mối quan hệ phức tạp giữa ô nhiễm môi trường và sức khỏe con người, cho thấy cách các chất ô nhiễm vô hình như PFAS có thể ảnh hưởng đến sức khỏe tâm thần trong những giai đoạn sống quan trọng [5]. Các biện pháp chủ động nhằm giảm phơi nhiễm PFAS là thiết yếu, vì chi phí xã hội dài hạn của trầm cảm mẹ — từ gánh nặng y tế đến tác động xuyên thế hệ — lớn hơn nhiều so với các khoản đầu tư cần thiết cho phòng ngừa và chính sách. Bảo vệ sức khỏe mẹ không chỉ là nhiệm vụ y tế mà còn phản ánh cam kết của chúng ta đối với các thế hệ tương lai [6,7].

Tài liệu tham khảo

[1] Van Niel MS, Payne JL. (2020). Perinatal depression: A review. Cleveland Clinic Journal of Medicine, 87, 273-277. https://doi.org/10.3949/ccjm.87a.19054 

[2] National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine. (2022). Guidance on PFAS exposure, testing, and clinical follow-up. The National Academies Press. https://doi.org/10.17226/26156. 

[3] Suthar H, et al. (2024). Metabolic perturbations associated with both PFAS exposure and perinatal/antenatal depression in pregnant individuals: A meet-in-the-middle scoping review. Current Environmental Health Reports, 11, 404-415. https://doi.org/10.1007/s40572-024-00451-w 

[4] Guo P, et al. (2022). Non-targeted metabolomics and associations with per- and polyfluoroalkyl substances (PFAS) exposure in humans: A scoping review. Environment International, 162, 107159. https://doi.org/10.1016/j.envint.2022.107159 

[5] Vuong QH, Nguyen MH. (2024). Better Economics for the Earth: A Lesson from Quantum and Information Theories. https://www.amazon.com/dp/B0D98L5K44 

[6] Ho MT, Vuong QH. (2025). Five premises to understand human–computer interactions as AI is changing the world. AI & Society, 40, 1161-1162. https://doi.org/10.1007/s00146-024-01913-3 

[7] Nguyen MH. (2024). How can satirical fables offer us a vision for sustainability? Visions for Sustainability. https://ojs.unito.it/index.php/visions/article/view/11267