Giải pháp dựa vào thiên nhiên: Hướng tiếp cận bền vững cho quản lý lưu vực

Tử Chi

25-04-2025

A century-old myrtle tree stands tall and proud in an alley that appears almost deserted. At the end of the alley nestles a small lovely house, besides which tucks a mulberry tree. 
The mulberry tree spreads its lust greenery wide across the vast courtyard. At noon, faint rays of sunlight would penetrate through the thick mulberry leaves, painting dots of sunny flowers on the yard, mesmerizing those passing by.

Trích “Dream”; Wild Wise Weird (2024)

Quá trình đô thị hóa nhanh chóng và biến đổi khí hậu đang làm gia tăng áp lực lên các hệ thống nước, dẫn đến tình trạng ngập lụt gia tăng và suy giảm chất lượng nước. Hạ tầng xám truyền thống (grey infrastructure) được cho là không đủ hiệu quả để giải quyết bền vững những thách thức phức tạp này [1,2]. Đáp lại nhận định này, một nghiên cứu gần đây của Marchioni và cộng sự [3] đã nhấn mạnh tiềm năng của Giải pháp dựa vào thiên nhiên (Nature-Based Solutions  – NBS) như một phương pháp quản lý lưu vực hiệu quả và đa chức năng.

Nghiên cứu, được thực hiện tại lưu vực sông Seveso ở miền Bắc nước Ý, đã đánh giá cách các giái pháp NBS điển hình - như mái nhà xanh (green roofs), mặt đường thấm nước (permeable pavements), vườn mưa (rain gardens) và phục hồi sông (river restoration) - có thể cải thiện các dịch vụ hệ sinh thái  (ecosystem services) quan trọng, cụ thể là điều tiết dòng chảy nước (water flow regulation) và điều tiết chất lượng nước (water quality regulation). Thông qua mô hình thủy văn trên nhiều quy mô không gian [4], nghiên cứu cho thấy các chiến lược NBS tích hợp giúp giảm đáng kể lưu lượng đỉnh, diện tích ngập lụt và tải lượng chất ô nhiễm.

Đặc biệt, việc kết nối lại vùng ngập lũ và phục hồi bờ sông đã giảm diện tích dễ bị ngập tới 59,4% trong các trận mưa lớn xảy ra thường xuyên. Ở quy mô cộng đồng, các biện pháp quản lý nước mưa kết hợp đã đạt được khả năng giữ nước hoàn toàn trong một số điều kiện nhất định, ngăn chặn hiệu quả các chất ô nhiễm xâm nhập vào hệ thống thủy sinh [3].

Bên cạnh việc giảm thiểu rủi ro thủy văn, NBS còn mang lại nhiều lợi ích phụ đáng kể, bao gồm tăng cường đa dạng sinh học, giảm hiệu ứng đảo nhiệt đô thị (urban heat island), hấp thụ carbon (carbon sequestration) và cải thiện vi khí hậu. Tuy nhiên, nghiên cứu nhấn mạnh rằng hiệu quả của NBS phụ thuộc chặt chẽ vào quy mô không gian và thiết kế tích hợp của các giải pháp. Trong khi các can thiệp nhỏ lẻ mang lại khả năng chống chịu hạn chế—đặc biệt trong các sự kiện thời tiết cực đoan—thì các cách tiếp cận toàn diện, đa giải pháp đem lại lợi ích môi trường và xã hội lớn hơn nhiều.

Về mặt kinh tế, NBS là một lựa chọn hiệu quả về chi phí so với hạ tầng truyền thống, nhờ giảm chi phí bảo trì dài hạn, giảm thiệt hại do ngập lụt và đóng góp vào các mục tiêu thích ứng với biến đổi khí hậu [5]. Điều này phù hợp với các mục tiêu chính sách của châu Âu về quản lý rủi ro lũ lụt và cải thiện chất lượng nước.

Bằng cách áp dụng NBS, các khu vực đô thị có thể biến những thách thức môi trường thành cơ hội phát triển bền vững, tăng cường khả năng chống chịu đồng thời củng cố mối liên hệ thiết yếu giữa thiên nhiên và xã hội [6,7].

Tài liệu tham khảo

[1] Yang J, et al. (2008). Quantifying air pollution removal by green roofs in Chicago. Atmospheric Environment, 42, 7266-7273. https://doi.org/10.1016/j.atmosenv.2008.07.003 

[2] Veerkamp CJ, et al. (2021). A review of studies assessing ecosystem services provided by urban green and blue infrastructure. Ecosystem Services, 52, 101367. https://doi.org/10.1016/j.ecoser.2021.101367 

[3] Marchioni M, et al. (2025). Nature-based solutions for watershed management: An investigation on water-related ecosystem services delivery at multiple spatial scales. Ecosystem Services, 73, 101718. https://doi.org/10.1016/j.ecoser.2025.101718

[4] Praskievicz S, Chang H. (2009). A review of hydrological modelling of basin-scale climate change and urban development impacts. Progress in Physical Geography: Earth and Environment, 33, 650-671. https://doi.org/10.1177/0309133309348098 

[5] Vuong QH, Nguyen MH. (2024). Better Economics for the Earth: A Lesson from Quantum and Information Theories. https://www.amazon.com/dp/B0D98L5K44 

[6] Ho MT, Vuong QH. (2025). Five premises to understand human–computer interactions as AI is changing the world. AI & Society, 40, 1161-1162. https://doi.org/10.1007/s00146-024-01913-3 

[7] Nguyen MH. (2024). How can satirical fables offer us a vision for sustainability? Visions for Sustainability. https://ojs.unito.it/index.php/visions/article/view/11267