Trang Tử, Bói Cá và giấc mộng bên bờ sông

Chẫu Chàng

26-09-2025

Vẽ bởi Wix AI

Vào một buổi sáng mờ sương bên dòng sông Hào, Trang Tử đi chân trần qua cây cầu tre đơn sơ. Dưới chân ông, những chú cá tuế nhỏ lượn lờ qua các lạch nước, len lỏi giữa những vũng nước lấp lánh. Một tia màu lam lẫn cam lóe lên trong mắt ông—chim Bói Cá đậu trên một cọng sậy, đầu nghiêng đầy tò mò. Trang dừng lại, bị cuốn hút bởi vị khách rực rỡ này. 

“Xin chào kẻ hủy diệt sinh linh dòng sông,” Trang chào, hơi cúi đầu. “Ta thấy ngươi đến để bắt cá.” 

Bói Cá nghiêng đầu, bộ lông bóng loáng bắt ánh sáng. “Tôi bắt cá, nhưng bắt cá không phải là điều tôi làm,” nó đáp bằng giọng cao và hơi chói tai.

“Có lẽ đâu lại thế,” Trang cười, vẻ hơi giễu cợt. 

“Ngài chỉ cần nhìn kỹ cách tôi ngồi bất động,” Bói Cá nói, dang rộng đôi cánh như một học giả mở cuốn thư. “Chẳng vội lao xuống, không mau tung cánh—chỉ chờ đợi tĩnh lặng.” 

Nói rồi, nghiêng mình, chợt Bói Cá biến mất dưới mặt nước như gương, rồi lại trồi lên chỉ sau một nửa hơi thở gấp với một con cá bạc lấp lánh kẹp nhẹ nhàng trong mỏ. Trang Tử kinh ngạc trước cú bắt cá thần sầu ấy.

Vậy thì Trang cũng khéo léo đặt mảnh lưới xuống dòng, lòng háo hức mong bắt được cá. Ông khuấy mặt nước, khiến cá nhỏ tán loạn, nhưng mỗi lần nhấc, nó lại trồi lên trống rỗng. Trang lau tay áo ướt và thừa nhận, “Ta câu bằng nỗ lực; ngươi câu bằng vô vi. Vậy đâu là chân Đạo?” 

Bói Cá rỉa lông, đáp, “Vốn dĩ biện biệt chân ngụy đã là việc không đáng. Đạo không phải của ngài, cũng chẳng của tôi—Đạo là dòng nước chảy. Khi thả lưới, ngài bắt ép dòng sông phải phục tùng. Khi tôi lặn xuống nước, tôi hòa vào dòng chảy của sông.” 

“A...a... ” Trang mở mắt tròn xoe, ngạc nhiên.

Họ ngồi cạnh nhau, Trang quấn áo choàng chống cơn gió lạnh ở đâu lùa tới, trầm ngâm. Còn Bói Cá xù lông cho ấm. Cả hai lặng yên ngắm mặt trời đang lên, phút chốc dát vàng mặt nước. Trang hít thở không khí trong lành, cảm nhận Đạo đang chảy trong lồng ngực... 

“Có lẽ,” ông thì thầm, “những con cá ta đuổi theo không phải là cá của dòng sông, mà là giấc mơ của chính ta?” 

“Những con cá tôi bắt được,” Bói Cá thêm vào, “là thật, nhưng là món quà của dòng sông—được ban tặng khi tôi trở thành chính dòng sông.” 

Một lần nữa, Trang kinh ngạc... nhớ tới giấc mơ năm nào Trang Tử hóa bướm, rồi tỉnh dậy lại ngỡ có khi là bướm hóa ra Trang. Mộng trong mộng.

Nhiều năm sau, cả Trang Tử và Bói Cá vẫn nhớ cuộc trò chuyện ấy. Chỉ có điều cả hai đều không còn biết đó là thật hay là mộng. 

Nhưng cá thì biết... 

References

[1] Vuong QH. (2024). Wild Wise Weird. https://books.google.com/books?id=N10jEQAAQBAJ

[2] Zhuang Zhou. (1964). Zhuangzi.

[3] Laozi. (1868). Tao Te Ching.