Sống sót trong băng giá: Con người thời tiền sử trong khí hậu khắc nghiệt nhất nước Anh

Thỏ Vằn

14-09-2025

– When it is a matter of life and death, to survive, one must be intelligent.

In “Luck”; Wild Wise Weird [1]

© Wix

Câu hỏi về thời điểm và cách thức con người thời tiền sử đầu tiên sống sót tại những vĩ độ băng giá của Bắc Âu từ lâu đã là một bí ẩn. Bằng chứng khảo cổ học phía bắc vĩ độ 51° trước 600.000 năm rất khan hiếm, khiến các nhà khoa học chưa rõ liệu tổ tiên châu Âu có thể chịu đựng được điều kiện lạnh giá khắc nghiệt như vậy hay không [2,3].

Một nghiên cứu đột phá tại Fordwich Pit, Old Park, Canterbury, Vương quốc Anh nay đã hé mở ánh sáng mới. Cuộc khai quật do Key và các cộng sự dẫn dắt [4] đã phát hiện hiện vật và trầm tích có niên đại từ 712.000 đến 424.000 năm trước, cung cấp một trong những bằng chứng sớm nhất về sự hiện diện của con người ở Bắc Âu trong các kỷ băng hà.

Phân tích định tuổi bằng phương pháp đồng vị phóng xạ và địa từ cho thấy có nhiều giai đoạn cư trú. Các lớp cổ nhất (Giai đoạn đồng vị biển 17–16, khoảng 700.000 năm trước) chứa công cụ đá ghè, bao gồm rìu tay Acheulean sơ khai. Các lớp muộn hơn, thuộc MIS 14 và MIS 12 (khoảng 542.000 và 437.000 năm trước), phát hiện các mảnh đá mới ghè và công cụ mài mỏng hai mặt nằm trong lớp sỏi kỷ băng hà—bằng chứng rõ ràng cho thấy con người đã quay trở lại và thích nghi với khí hậu khắc nghiệt. Đặc biệt, hơn 330 rìu tay được thu thập trong lịch sử tại địa điểm này cũng cho thấy sự cư trú lặp lại, với sự thay đổi công nghệ kéo dài gần 200.000 năm [4].

Những phát hiện này chứng minh rằng con người thời tiền sử không chỉ là những người lang thang ở vùng khí hậu ấm áp. Họ đã nhiều lần sinh sống ở các vĩ độ cao của Anh, trải qua những mùa đông dài và khắc nghiệt. Sự sống sót của họ có lẽ phụ thuộc vào khả năng linh hoạt trong hành vi—từ việc chế tác công cụ đá tiên tiến đến tận dụng hệ sinh thái đồng cỏ với nguồn tài nguyên rừng hạn chế [5,6].

Ý nghĩa của nghiên cứu vượt ra ngoài phạm vi khảo cổ học. Vận mệnh của con người thời tiền sử gắn chặt với những biến đổi môi trường [7]. Cũng như các quần thể trong quá khứ đã thích nghi với cực hạn băng hà, xã hội ngày nay cũng cần phải thích ứng với biến động khí hậu. Bài học từ những con người từng sống sót qua các kỷ băng hà bằng đổi mới và kiên cường nhắc nhở chúng ta rằng sự tồn tại không phụ thuộc vào việc chinh phục thiên nhiên, mà nằm ở khả năng thích ứng thông minh với thiên nhiên [8].

References

[1] Vuong QH. (2024). Wild Wise Weird. https://books.google.com/books?id=N10jEQAAQBAJ

[2] Parfitt SA, et al. (2010). Early Pleistocene human occupation at the edge of the boreal zone in northwest Europe. Nature, 466, 229-233. https://www.nature.com/articles/nature09117

[3] Key A, Ashton N. (2023). Hominins likely occupied northern Europe before one million years ago. Evolutionary Anthropology, 32, 10-25. https://doi.org/10.1002/evan.21966

[4] Key A, et al. (2025). Hominin glacial-stage occupation 712,000 to 424,000 years ago at Fordwich Pit, Old Park (Canterbury, UK). Nature Ecology & Evolution. https://www.nature.com/articles/s41559-025-02829-x

[5] Ashton N, Lewis SG. (2012). The environmental contexts of early human occupation of northwest Europe: the British Lower Palaeolithic record. Quaternary International, 271, 50-64. https://doi.org/10.1016/j.quaint.2011.10.022

[6] Davis R, et al. (2021). Palaeolithic archaeology of the Bytham River: human occupation of Britain during the early Middle Pleistocene and its European context. Journal of Quaternary Science, 36, 526-546. https://doi.org/10.1002/jqs.3305

[7] Nguyen MH. (2024). How can satirical fables offer us a vision for sustainability? Visions for Sustainability, 23(11267), 323-328. https://doi.org/10.13135/2384-8677/11267

[8] Vuong QH, Nguyen MH. (2025). On Nature Quotient. Pacific Conservation Biology, 31, PC25028. https://doi.org/10.1071/PC25028