Phàm và bất phàm

NMH

30-11-2025

Lục Thị Đồ (六柿圖). Mục Khê Pháp Thường (1210–1269)

Một hôm trời thu, Bói Cá đậu trên cành lựu bên nhà Trang Tử, hớn hở khoe:

— Tôi vừa ăn được con cá có viên ngọc nhìn thấu tương lai, nên thấy nhiều điều kỳ thú!

Trang tử hỏi:

— Nhà ngươi thấy gì?

Bói Cá đáp:

— Tôi thấy được 1500 năm sau có bức tranh Lục Thị Đồ. Đến hơn 2000 năm sau người Nhật tân tiến vẫn tôn thờ như quốc bảo. Nhưng tôi ngắm mãi vẫn thấy bức tranh chẳng có gì đặc biệt. Không đẹp, cũng không thể hiện công bút cao siêu.

Trang xem tranh và bảo:

— Đây là do cái tội tu đạo lộn xộn của nhà ngươi nên mới mờ mịt.

Bói Cá chột dạ:

— Vì sao tiên sinh nói vậy?

Trang đáp:

— Chẳng lẽ ngươi quên rằng giá trị là do thẩm thấu thông tin mà sinh ra đấy sao?

Bói Cá:

— Ý tiên sinh là phải hiểu được giá trị của quả hồng thì mới thấy cái hay của bức tranh? Thông thường, họa sĩ dùng các vật mang biểu tượng đạo lý như trúc, tùng, đào, quýt... Còn quả hồng thì phàm tục, chẳng mang ý nghĩa gì, thậm chí đem bán cũng chẳng được mấy đồng.

Trang Tử ung dung:

— Một thứ giúp ngươi hiểu rõ đạo của chính mình, đáng giá bao nhiêu?

Bói Cá trầm ngâm:

— Dù phải bỏ hết tất cả cá béo ngon, tôi cũng không tiếc.

Trang tử:

— Thế nếu nó giúp hiểu đạo của quốc gia, thiên hạ?

Bói Cá nghĩ một lúc rồi đáp:

— Như vậy thì vô giá, vì nó ảnh hưởng đến hàng triệu, hàng tỷ sinh linh.”

Trang tử mỉm cười:

— Còn nếu giúp thấu sự vận hành của vũ trụ?

Bói Cá giật mình:

— Ý của tiên sinh là... bức tranh này phản ánh huyền cơ của vũ trụ?

Trang Tử khẽ gật, mỉm cười:

— Một loại quả phàm mà nói được chuyện trời đất há chẳng phải là kỳ diệu, là bất phàm đấy sao?

References

[1] Vuong QH. (2024). Wild Wise Weird. https://books.google.com/books?id=N10jEQAAQBAJ

[2] Zhuang Zhou. (1964). Zhuangzi.

[3] Nguyen MH. (2025). Kingfisherish Wandering. https://www.amazon.com/dp/B0FVLLLXNW/ 

[4] Nguyen MH. (2025). On Six Persimmons by Master Muqi Fachang. https://www.xomchim.com/post/on-six-persimmons-by-master-muqi-fachang