Mộng cái vỏ trứng của Khổng Tử

NMH

13-12-2025

Vẽ bởi ChatGPT

Mới sáng sớm, Trang Tử đã ngắm thấy Bói Cá ở ao. Lúc thì vui tươi lao xuống rồi bay lên, rất sảng khoái. Nhưng một lát lại trầm tư, vẻ như buồn sâu lắng.

Tới bờ ao, gần cành cây nơi Bói Cá chọn làm nơi đậu, vẫy tay.

Khi Bói Cá bay lại, Trang Tử hỏi:

– Anh biến động tinh thần loạn xạ, phải chăng đang trong cơn mộng?

Bói Cá giương mắt, đáp với vẻ thán phục:

– Trang Tử quả là có pháp nhãn. Tại sao tôi chỉ bay và đậu rồi lại bay, mà ngài lại biết tôi đang mộng mị?

Chưa vội trả lời, Trang Tử ngắm kỹ Bói Cá, rồi nói nhỏ:

– Khổng Tử đang thuyết giảng về Lễ, được cả thiên hạ tôn kính mà Lão Tử chỉ nghe câu hỏi của Khổng Tử đã biết ông ấy đang trong đại mộng. Biết anh mộng đâu có khó gì!

Bói Cá khẩn khoản:

– Trang Tử kiến văn phi phàm, xin giúp kẻ ngu dốt tôi đây được đại khai nhãn giới.

Trang Tử thong thả trả lời.

– Có kẻ mộng thấy được ăn cá tiên, tỉnh dậy tiếc mà khóc. Cũng kẻ ấy mộng thấy mình bị cá ăn, nên khi tỉnh ra khỏi cơn mộng thì thấy sung sướng vô cùng. Kẻ đó trong khi mộng không biết rằng mình đang mộng. Có đôi khi, kẻ đó trong giấc mộng lại thấy rằng mình đang mộng. Có tỉnh dậy rồi vẫn chưa biết mình đã tỉnh chưa, hay mới chỉ tỉnh một cơn tiểu mộng, chứ vẫn đang trong đại mộng.

Bói Cá tỏ vẻ tâm phục:

– Thật đội ơn Trang Tử cho tôi sáng mắt.

Nói xong, trầm ngâm một lát, Bói Cá hỏi tiếp:

– Vậy cũng dám phiền Trang Tử chỉ dậy cho biết giấc mộng mấy con cá của tôi thì có liên hệ gì tới Khổng Tử và Lão Tử.

Trang Tử khoát tay ám chỉ Bói Cá nợ ông ấy một mẻ cá ngon, rồi đáp.

– Khổng Khâu cố chấp! Ngài ấy tự cho thuyết tôn quân của mình là tỉnh; coi vua chúa là quý, còn kẻ chăn trâu là hèn. Mới mong sắp đặt lễ nghi cho thiên hạ để cái lẽ bất bình đẳng phân biệt quý-tiện sẽ duy trì mãi, xem đó như trật tự. Làm vậy, nhưng Khổng Tử lờ mờ thấy mình chưa đạt Đạo, nên mới hỏi Lão Tử để được tỏ tường.

Bói Cá sốt sắng:

– Vậy Lão Tử có chỉ dậy không?

Trang Tử lắc đầu. Một lát nói như kể:

– Lão Tử thấy tâm can Khổng Khâu đặt cả vào lễ, rồi cố thực hành, thuyết giáo, tới mức mộng mị. Kết quả thì càng lúc càng xa Đạo. Cho nên chẳng thể chỉ dậy, vì cố làm thì tức là không hiểu đạo của vô vi, chỉ dẫn đến tranh biện. Không biết chừng chính mình cũng lại rơi vào cõi mộng chẳng còn thấy đường tỉnh thức.

Bói Cá ồ lên ngạc nhiên:

– Vậy là ông ấy không điểm chỉ cách tỉnh mộng cho Khổng Tử?

Trang Tử:

– Điểm chỉ thì có. Lão Tử bảo rằng Đạo suy vi, thì cái Lễ chỉ mong manh như vỏ trứng. Ám chỉ giữa giông gió chiến tranh, giữ cái vỏ trứng đã là mộng, lại cho rằng vỏ trứng mang đi triển lãm với các liệt quốc có thể ngăn chặn chiến tranh, vãn hồi lòng kiêm ái, hòa hợp thì chẳng phải là đại mộng đó sao?!

Bói Cá sung sướng:

– Thật là siêu phàm.

Trang Tử:

– Đắc Đạo của Lão Tử ở cảnh giới thanh cao hơn nhiều. Lão Tử thấu hiểu, tới hết cả đời thì Khổng Tử cũng sẽ nhận ra. Với Đạo, thời gian gọi là dài như cả đời đó thật ra không dài gì cả. Cũng chỉ như từ sáng tới chiều thôi.

Nói tới đây, Trang Tử dừng, rồi lấy tay xoa xoa bụng, mặt làm vẻ nhăn nhó, khó ở. Bói Cá thấy vậy hiểu ý, vọt lên cành cây, mắt chăm chú rình cá, không còn vẻ mộng mị gì nữa.

References

[1] Vuong QH. (2024). Wild Wise Weird. https://books.google.com/books?id=N10jEQAAQBAJ

[2] Zhuang Zhou. (1964). Zhuangzi.

[3] Laozi. (1868). Tao Te Ching.

[4] Nguyen MH. (2025). Kingfisherish Wandering. https://www.amazon.com/dp/B0FVLLLXNW/