Khi khí hậu buộc con người phải rời đi: Di cư ở các nước Nam bán cầu

Nhạn Bụng Trắng

17-09-2025

Kingfisher is unsure if he is too worried, but every time he counts the fish in the pond, the number of fish seems to decrease. The hot and stressful weather also makes his feathers molt and grow slower. The situation seems life-threatening!

In “GHG Emissions”; Wild Wise Weird [1]

© Wix AI

Biến đổi khí hậu không còn là mối đe dọa xa vời—nó đang trực tiếp định hình lại nơi con người sinh sống và cách họ tồn tại. Một tổng quan công bố trên npj Climate Action cho thấy rằng đến năm 2050, các áp lực khí hậu có thể khiến khoảng 143 triệu người ở Nam bán cầu phải rời bỏ nơi cư trú, kéo theo những hệ lụy vượt xa biên giới quốc gia [2].

Nghiên cứu đã phân tích có hệ thống ba nhóm áp lực khí hậu—nhiệt độ tăng, khan hiếm nước và hạn hán, cùng với lũ lụt và nước biển dâng—đang thúc đẩy di cư và dịch chuyển dân cư. Trên khắp châu Phi, châu Á, Mỹ Latinh và Thái Bình Dương, bằng chứng đều rõ ràng. Ở Nam Á, ví dụ, lũ lụt chết người và nước biển dâng đang phá hủy nhà cửa và đất canh tác, đe dọa gần 800 triệu người với điều kiện sống ngày càng tồi tệ [2]. Tại vùng Sahel, nguồn nước như hồ Chad đã thu hẹp trong hơn 50 năm qua, buộc người dân ở Nigeria, Niger, Chad và Cameroon phải rời đến các đô thị [3]. Các đảo quốc Thái Bình Dương đối diện nguy cơ cả cộng đồng phải di dời khi biển dâng nhấn chìm đất tổ tiên [4].

Di cư không chỉ xảy ra sau các thảm họa đột ngột. Những áp lực diễn tiến chậm như hạn hán và nhiệt độ tăng dần dần bào mòn sinh kế, buộc người dân phải rời đi để tìm sự sống. Ở đông bắc Brazil, hạn hán kéo dài đã làm sản lượng nông nghiệp giảm gần 80%, đẩy các hộ nông dân về phía nam. Tuy nhiên, không phải ai cũng có thể di cư: nghèo đói, giới tính và rào cản xã hội khiến nhiều người bị mắc kẹt ở những nơi nguy hiểm, phơi bày sự bất bình đẳng trong khả năng thích ứng [2].

Nghiên cứu nhấn mạnh rằng di cư không chỉ bị chi phối bởi khí hậu. Những lỗ hổng thể chế, quản trị yếu kém và thiếu hỗ trợ quốc tế làm gia tăng rủi ro. Nếu không có kế hoạch phù hợp, di cư do khí hậu có thể làm trầm trọng thêm khủng hoảng nhân đạo và gây căng thẳng cho hệ thống an ninh [5]. Ngược lại, nếu được quản lý tốt, di cư có thể trở thành một hình thức thích ứng, mở ra con đường an toàn và bền vững cho cộng đồng.

Sự suy thoái sinh thái quyết định trực tiếp đến sự sống còn của con người, trong khi những lựa chọn của chúng ta—như sử dụng nhiên liệu hóa thạch hay quản lý đất đai—lại tạo ra rủi ro sinh thái. Việc nuôi dưỡng Trí tuệ Sinh thái (Nature Quotient – NQ) trong xã hội sẽ giúp con người nhận ra mối liên hệ phụ thuộc lẫn nhau này, và hiểu rằng bảo vệ con người khỏi di dời do khí hậu không thể tách rời khỏi việc bảo vệ các hệ sinh thái duy trì sự sống [6]. Trong một xã hội có NQ cao, các chính sách di cư sẽ mang tính nhân văn, tầm nhìn dài hạn và dựa trên thực tế sinh thái [7].

Tài liệu tham khảo

[1] Vuong QH. (2024). Wild Wise Weird. https://books.google.com/books?id=N10jEQAAQBAJ

[2] Almulhim AI, et al. (2024). Climate-induced migration in the Global South: an in depth analysis. npj Climate Action, 3, 47. https://doi.org/10.1038/s44168-024-00133-1

[3] Giannini A. (2015). Climate change comes to the Sahel. Nature Climate Change, 5, 720-721. https://doi.org/10.1038/nclimate2739

[4] McNamara K, Westoby R, Chandra A. (2021). Exploring climate-driven non-economic loss and damage in the Pacific islands. Current Opinion in Environmental Sustainability, 50, 1-11. https://doi.org/10.1016/j.cosust.2020.07.004

[5] IPCC. (2023). AR6 synthesis report climate change. Intergovernmental Panel on Climate Change.

[6] Vuong QH, Nguyen MH. (2025). On Nature Quotient. Pacific Conservation Biology, 31, PC25028. https://doi.org/10.1071/PC25028 

[7] Nguyen MH. (2024). How can satirical fables offer us a vision for sustainability? Visions for Sustainability, 23(11267), 323-328. https://doi.org/10.13135/2384-8677/11267