Tái định hình ngành nuôi trồng thủy sản châu Phi: Vai trò thiết yếu của nguồn protein thay thế

Tìm Vịt

22-04-2025

The fish, indeed, grow very fast. If there isn’t enough feed, the two birds will bring back any suitable grass and veggies. Occasionally there might be crickets and worms, giving the fish some much-needed protein. In no time, the fish multiplied several times.

Trích “Joint Venture”; Wild Wise Weird [1]

Khi châu Phi đối mặt với những thách thức ngày càng lớn về an ninh lương thực, nuôi trồng thủy sản đã trở thành nguồn dinh dưỡng và sinh kế thiết yếu. Tuy nhiên, việc ngành này phụ thuộc nặng nề vào bột cá (fishmeal)—loại thức ăn có chi phí cao và gây tổn hại môi trường—đang đe dọa cả tính khả thi kinh tế lẫn tính bền vững sinh thái. Để giải quyết vấn đề này, Iheanacho và cộng sự [2] đã đưa ra một tổng quan toàn diện, nhấn mạnh vai trò then chốt của các nguồn protein thay thế trong việc xây dựng một ngành nuôi thủy sản bền vững tại châu Phi.

Fishmeal, chủ yếu được sản xuất từ cá đánh bắt tự nhiên, không chỉ gây áp lực tài chính lớn lên các nông hộ quy mô nhỏ mà còn đẩy nhanh tốc độ cạn kiệt tài nguyên biển—hiện đã có hơn 30% trữ lượng cá ở châu Phi được coi là không bền vững [3]. Để giảm thiểu những rủi ro này, các tác giả đã giới thiệu nhiều lựa chọn thay thế khả thi, bao gồm protein từ thực vật, phụ phẩm động vật, protein từ côn trùngvà sinh khối vi sinh vật. Những giải pháp này không chỉ giúp giảm chi phí sản xuất và tác động môi trường mà còn đáp ứng tốt nhu cầu dinh dưỡng của các loài chủ lực như cá rô phi và cá trê châu Phi [2].

Protein thực vật như đậu nành và cải dầu có nguồn cung dồi dào và giá thành thấp, nhưng cần công nghệ chế biến tiên tiến để loại bỏ các yếu tố kháng dinh dưỡng. Phụ phẩm động vật được đánh giá đặc biệt tiềm năng nhờ hàm lượng protein cao và không cạnh tranh trực tiếp với nguồn thực phẩm cho con người [4,5]. Trong khi đó, protein từ côn trùng—đặc biệt từ ruồi lính đen —và protein đơn bào thể hiện nguyên lý kinh tế tuần hoàn khi biến rác thải hữu cơ thành nguyên liệu thức ăn giá trị cao. Tuy nhiên, các sáng kiến này vẫn gặp phải những rào cản lớn như thiếu cơ sở hạ tầng, hạn chế đầu tư, khoảng trống pháp lý và thách thức về sự chấp nhận xã hội [6,7].

Các tác giả kêu gọi cải cách chính sách tích hợp, đầu tư có mục tiêu vào công nghệ chế biến và tăng cường hợp tác khu vực để khai thác tối đa tiềm năng của protein thay thế. Những biện pháp này là thiết yếu để chuyển đổi ngành nuôi trồng thủy sản châu Phi theo hướng bền vững và khả thi về kinh tế [2].

Bằng cách áp dụng các giải pháp thức ăn bền vững, châu Phi không chỉ có thể bảo vệ hệ sinh thái thủy sinh mà còn tăng cường an ninh lương thực, thúc đẩy khả năng phục hồi kinh tế và gia tăng giá trị chất thải thông qua kinh tế sinh học tuần hoàn [8]. Dù quá trình chuyển đổi đòi hỏi chi phí ban đầu, những lợi ích xã hội, kinh tế và sinh thái lâu dài mà nó mang lại sẽ vượt xa những chi phí này [9].

Tài liệu tham khảo

[1] Vuong QH. (2024). Wild Wise Weird. https://www.amazon.com/dp/B0BG2NNHY6/ 

[2] Iheanacho S, et al. (2025). Toward resilient aquaculture in Africa: Innovative and sustainable aquafeeds through alternative protein sources. Reviews in Aquaculture, 17, e13009. https://doi.org/10.1111/raq.13009

[3] FAO. (2022). The State of World Fisheries and Aquaculture 2022. FAO.

[4] Kaiser F, et al. (2022). Rapeseed proteins as fishmeal alternatives: A review. Reviews in Aquaculture, 14, 1887-1911. https://doi.org/10.1111/raq.12678 

[5] Luthada-Raswiswi R, et al. (2021). Animal protein sources as a substitute for fishmeal in aquaculture diets: A systematic review and meta-analysis. Applied Sciences, 11, 3854. https://doi.org/10.3390/app11093854 

[6] Chhiba V, et al. (2023). South Africa’s indigenous microbial diversity for industrial applications: A review of the current status and opportunities, Heliyon, 9, e16723. https://doi.org/10.1016/j.heliyon.2023.e16723 

[7] Muin H, Taufek NM. (2024). Evaluation of growth performance, feed efficiency and nutrient digestibility of red hybrid tilapia fed dietary inclusion of black soldier fly larvae (Hermetia illucens). Aquaculture and Fisheries. 9, 46-51. https://doi.org/10.1016/j.aaf.2022.09.006 

[8] Vuong QH, Nguyen MH. (2024). Better Economics for the Earth: A Lesson from Quantum and Information Theories. https://www.amazon.com/dp/B0D98L5K44

[9] Nguyen MH. (2024). How can satirical fables offer us a vision for sustainability? Visions for Sustainability. https://ojs.unito.it/index.php/visions/article/view/11267