Truyền thông công chúng và công lý khí hậu: Khi ngôn ngữ định hình hành động công bằng

Cò Xanh

19-04-2025

– Let me enlighten you fools! I now show you the mathematics.The jury and the birds are stunned:

– Mathematics...??!!

Hawk doesn’t bother responding and has his disciple bring out the award banner. He adds one word and an equal sign to help the birds understand. The banner now read:

Honor = Strength - Beauty - Fraternity

Then, Hawk reads aloud, almost shouting:

– Honor equals Strength minus Beauty minus Fraternity.

Trích “Highest Honor”; Wild Wise Weird [1]

Truyền thông công chúng đóng vai trò then chốt trong việc định hình nhận thức xã hội về công lý khí hậu và ảnh hưởng đến các con đường hành động khí hậu mang tính công bằng. Trong một tổng quan phạm vi toàn diện, Tschötschel và cộng sự [2] đã phân tích 250 nghiên cứu bằng tiếng Anh được bình duyệt để lập bản đồ về cách biến đổi khí hậu và công lý được bàn luận trên nhiều nền tảng hướng đến công chúng—bao gồm hoạt động xã hội, báo chí, chính sách và nghệ thuật.

Tổng quan xác định sáu chủ đề trung tâm trong tài liệu hiện có: (1) hoạt động và biểu tình, (2) báo chí và truyền thông, (3) chính sách quốc tế và địa phương, (4) nghệ thuật và sản phẩm văn hóa, (5) sự trì hoãn và cản trở khí hậu, và (6) tác động truyền thông đối với thái độ và hành vi công chúng. Đặc biệt, truyền thông từ các phong trào xã hội—đặc biệt là các phong trào do giới trẻ và các nhóm đấu tranh công lý dẫn dắt—nổi bật là lực lượng định hình mạnh mẽ diễn ngôn khí hậu công bằng [3,4]. Ngược lại, báo chí thường làm lu mờ các khía cạnh công lý, khi tin tức chủ yếu thiên về các câu chuyện ở cấp quốc gia và ít chú trọng đến tiếng nói của các cộng đồng dễ tổn thương hoặc bị gạt ra bên lề [5,6].

Về mặt phương pháp luận, lĩnh vực này chủ yếu dựa trên nghiên cứu định tính và tập trung vào bối cảnh các quốc gia thu nhập cao—cho thấy một khoảng trống lớn: sự thiếu vắng các quan điểm từ các quốc gia thu nhập thấp và trung bình—nơi chịu ảnh hưởng nặng nề nhất bởi biến đổi khí hậu. Các tác giả kêu gọi đẩy mạnh nghiên cứu so sánh và định lượng để mở rộng phạm vi địa lý và phân tích của truyền thông công lý khí hậu.

Về mặt diễn giải công lý, tài liệu hiện tại chủ yếu tập trung vào công lý phân phối—liên quan đến cách phân chia chi phí và lợi ích. Tuy nhiên, sự chú ý đến công lý thủ tục (quy trình ra quyết định bao trùm) và công lý ghi nhận (thừa nhận bất công lịch sử và văn hóa) đang ngày càng gia tăng. Đáng lo ngại, nghiên cứu cũng chỉ ra rằng ngôn ngữ công lý có thể bị các nhóm lợi ích—như ngành nhiên liệu hóa thạch—chiếm dụng chiến lược để trì hoãn hoặc làm chệch hướng hành động khí hậu [2].

Cuối cùng, truyền thông hiệu quả về công lý khí hậu cần được đặt nền trên những trải nghiệm sống đa dạng và cộng hưởng với khái niệm công bằng mang tính tập thể. Trong bối cảnh này, công lý không chỉ là một nguyên tắc trừu tượng, mà là một thực hành truyền thông—định hình mối quan hệ giữa con người với tự nhiên và với nhau. Do đó, việc ghi nhận và khuếch đại các tiếng nói bị gạt ra bên lề không chỉ là một yêu cầu đạo đức, mà còn là điều kiện thiết yếu để đạt được các giải pháp khí hậu bền vững và bao trùm [7,8].

Tài liệu tham khảo

[1] Vuong QH. (2024). Wild Wise Weird. https://www.amazon.com/dp/B0BG2NNHY6/ 

[2] Tschötschel, R. S., Diamond, E., Howley, S. E., McNally, B., Morris, H. E., Perry, K. E., & Wilhelmsen, M. E. (2025). Public Communication of Climate and Justice: A Scoping Review. WIREs Climate Change, 16(1), e932. https://doi.org/10.1002/wcc.932

[3] Emilsson K, et al. (2020). Frame disputes or frame consensus? “Environment” or “welfare” first amongst climate strike protesters. Sustainability, 12, 882. https://doi.org/10.3390/su12030882.

[4] Grady-Benson J, Sarathy B. (2016). Fossil fuel divestment in US higher education: Student-led organising for climate justice. Local Environment, 21, 661-681. https://doi.org/10.1080/13549839.2015.1009825 

[5] Moernaut R, et al. (2018). Reversed positionality, reversed reality? The multimodal environmental justice frame in mainstream and alternative media. International Communication Gazette, 80, 476-505. https://doi.org/10.1177/1748048517745258 

[6] Dreher T, Voyer M. (2015). Climate refugees or migrants? Contesting media frames on climate justice in the Pacific. Environmental Communication-a Journal of Nature and Culture, 9, 58-76. https://doi.org/10.1080/17524032.2014.932818 

[7] Vuong QH. (2018). The (ir)rational consideration of the cost of science in transition economies. Nature Human Behaviour, 2, 5. https://www.nature.com/articles/s41562-017-0281-4 

[8] Nguyen MH. (2024). How can satirical fables offer us a vision for sustainability? Visions for Sustainability. https://ojs.unito.it/index.php/visions/article/view/11267