Thế giới nội tâm định hình bảo tồn và sự thay đổi mang tính chuyển đổi như thế nào

Cuốc Nâu

08-04-2025

– Wisdom shines when the mind is steady. If the mind is disturbed, wisdom becomes clouded.

Trích “The Meditation Master”; Wild Wise Weird [1]

Giữa bối cảnh khủng hoảng sinh thái toàn cầu ngày càng trầm trọng, việc đạt được những thay đổi vượt bậc —được hiểu là sự chuyển đổi sâu sắc và mang tính hệ thống về giá trị, thực hành và cấu trúc xã hội—đòi hỏi nhiều hơn những cải cách thể chế và chính trị. Nó cũng yêu cầu sự tự phản tỉnh. Nghiên cứu của Otero và cộng sự [2] đưa sự chú ý cần thiết đến chiều kích thường bị bỏ qua này bằng cách khảo sát cách mà thế giới nội tâm của các nhà bảo tồn—niềm tin, giá trị và thế giới quan của họ—ảnh hưởng đến các nỗ lực bền vững rộng lớn hơn.

Dựa trên khung lý thuyết ba phạm vi chuyển đổi (three spheres of transformation)—bao gồm các phạm vi cá nhân, chính trị và thực hành [3,4]—các tác giả tập trung phân tích vào personal sphere, tức là những quan niệm cá nhân về tự nhiên và cảm giác kết nối với tự nhiên. Thông qua 12 cuộc phỏng vấn chuyên sâu với các nhà nghiên cứu và bên liên quan tham gia sáng kiến đa dạng sinh học ValPar.CH tại Thụy Sĩ [5], nghiên cứu khám phá cách người tham gia nhìn nhận về tự nhiên, liệu họ có xem con người là một phần của tự nhiên hay không, và cách họ diễn đạt các giá trị intrinsic, instrumental, và relational.

Mặc dù xuất thân từ nhiều chuyên ngành và bối cảnh nghề nghiệp khác nhau, phần lớn người tham gia đều khẳng định con người là một phần của tự nhiên—dù thường đi kèm với sự mâu thuẫn do những tác động tiêu cực mà con người gây ra. Các giá trị biểu thị quan hệ được hình thành thông qua những trải nghiệm cá nhân như làm vườn, đi dạo trong thiên nhiên hay quan sát động vật hoang dã nổi bật trong các mô tả, cho thấy một khát vọng sâu sắc về việc tái kết nối. Một số người cho biết họ đã trải qua sự thay đổi thế giới quan, thường được kích hoạt bởi hợp tác liên ngành hoặc những khoảnh khắc chiêm nghiệm cá nhân; trong khi những người khác giữ nguyên hệ giá trị của mình trong suốt cuộc đời.

Đáng chú ý, cả những người từng trải qua sự thay đổi bản thân lẫn những người không thay đổi nội tâm đều thể hiện cam kết mạnh mẽ với phát triển bền vững—gợi ý rằng thay đổi nội tâm không nhất thiết là điều kiện tiên quyết cho hành động môi trường có ý nghĩa. Tuy nhiên, một chủ đề nổi bật và lặp lại là khát khao được tái kết nối với thiên nhiên—không chỉ qua những khoảnh khắc tĩnh tại mà còn thông qua những trải nghiệm siêu nghiệm (transcendence) sâu sắc. Một người tham gia, chẳng hạn, mô tả cảm giác trở thành “một phần của điều gì đó lớn lao hơn,” cho thấy chiều sâu cảm xúc của những mối liên kết như vậy.

Nghiên cứu cho thấy rằng việc tái kết nối với thiên nhiên không đơn thuần là nhận thức lý trí mà là một trải nghiệm được sống và cảm nhận một cách trọn vẹn. Nó cũng nhấn mạnh tiềm năng chuyển hóa của môi trường nghề nghiệp—chẳng hạn như hợp tác liên ngành—có thể thách thức các giả định, mở rộng góc nhìn và nuôi dưỡng sự trưởng thành.

Tài liệu tham khảo

[1] Vuong QH. (2024). Wild Wise Weird. https://www.amazon.com/dp/B0BG2NNHY6/

[2] Otero I, et al. (2025). Exploring the personal sphere of transformative change in researchers and stakeholders working on nature. Ecosystems and People, 21(1), 2436374. https://doi.org/10.1080/26395916.2024.2436374

[3] O’Brien K, Sygna L. (2013). Responding to climate change: the three spheres of transformation. Proceedings of Transformation in a Changing Climate, 16-23. https://www.europarc.org/wp-content/uploads/2020/05/OBrien-and-Sygna_2013_Responding-to-climate-change-Three-spheres-of-transformation.pdf 

[4] O’Brien K. (2018). Is the 1.5°C target possible? exploring the three spheres of transformation. Current Opinion in Environmental Sustainability, 31, 153-160. https://doi.org/10.1016/j.cosust.2018.04.010 

[5] Reynard E, et al. (2021). The ValPar.CH project – assessing the added value of ecological infrastructure in Swiss Parks. Journal on Protected Mountain Areas Research and Management, 13(2), 64-68. https://doi.org/10.1553/eco.mont-13-2s64 

[6] Ives CD, et al. (2020). Inside-out sustainability: the neglect of inner worlds. Ambio, 49(1), 208-217. https://doi.org/10.1007/s13280-019-01187-w 

[7] Vuong QH, Nguyen MH. (2024). Further on informational quanta, interactions, and entropy under the granular view of value formation. https://philpapers.org/rec/VUOARN 

[8] Nguyen MH. (2024). How can satirical fables offer us a vision for sustainability? Visions for Sustainability. https://ojs.unito.it/index.php/visions/article/view/11267