Thuế carbon và công bằng xã hội: Bài học từ mô phỏng không gian vi mô tại Washington

Vẹt Đuôi Dài

22-04-2025

According to our task force’s calculation, methane emission has declined by 90% through our environmental protection campaign. While eating much less, the chicks in our village still gain weight very well; for example, the Sham-bird family’s children increased their weight by 50% during the campaign! Members of all other families also gain weight, although they ate less and defecated much less! Upon checking their house’s droppings site, only Mr. Sparrow’s family pooped more than the permitted threshold. However, the village decides not to prohibit them from defecating because they seem to try really hard to eat less. The whole family of Mr. and Mrs. Sparrows is now emaciated, with only skin and bones being seen. Even their feathers molt seriously.

Trích “GHG Emissions”; Wild Wise Weird [1]

Khi các nỗ lực định giá carbon cấp quốc gia gặp bế tắc, một số bang như Washington đã chuyển sang các sáng kiến khí hậu ở cấp địa phương. Nhưng liệu các loại thuế carbon (carbon taxes) này có phân bổ công bằng giữa các hộ gia đình? Một nghiên cứu gần đây của Chan và Sayre [2] đã đưa ra cách tiếp cận mới để trả lời câu hỏi này, sử dụng mô hình mô phỏng không gian vi mô (spatial microsimulation, viết tắt là SMS) nhằm khám phá các tác động phân phối ẩn của một đề xuất thuế carbon [3].

Nghiên cứu tập trung vào Sáng kiến 732 (Initiative 732, viết tắt là I-732), một đề xuất thuế carbon tại bang Washington vào năm 2016. Dù sáng kiến này đặt mục tiêu giảm phát thải carbon và tái phân phối nguồn thu thông qua các cơ chế như Khoản hoàn thuế cho các gia đình lao động (Working Families Tax Rebate - WFTR), vẫn còn nhiều lo ngại về tính công bằng theo thu nhập và vùng miền [4].

Để đánh giá những lo ngại này, các nhà nghiên cứu đã xây dựng một dân số tổng hợp của các hộ gia đình tại bang Washington, được ánh xạ tới từng khu vực điều tra dân số (census tracts). Phương pháp này cho phép họ ước tính gánh nặng thuế carbon và mức độ đủ điều kiện nhận hoàn thuế ở mức độ chi tiết cao—vượt xa khả năng của các mô hình tổng hợp truyền thống.

Kết quả cho thấy ba phát hiện chính:

• Thiết kế chính sách quyết định tính công bằng. I-732 sẽ mang lại lợi ích cho nhiều hộ thu nhập thấp thông qua các khoản hoàn thuế mục tiêu. Tuy nhiên, một bộ phận không nhỏ—đặc biệt là những hộ vừa vượt qua ngưỡng đủ điều kiện—vẫn sẽ chịu thiệt hại hàng năm lên tới vài trăm đô la. Các chiến lược tái phân phối rộng hơn, như chia cổ tức theo đầu người (per-capita dividends), có thể hiệu quả hơn trong việc giảm tác động ngược chiều (regressive outcomes).

• Tác động theo địa lý không như giả định. Trong khi cư dân nông thôn thường được cho là nhóm dễ bị tổn thương nhất trước thuế carbon, nghiên cứu phát hiện các hộ ngoại ô và cận đô thị (suburban and exurban households)—với tần suất sử dụng ô tô cao và ít tiếp cận năng lượng sạch—mới là nhóm chịu chi phí lớn nhất. Các tác giả cho rằng mức độ "nông thôn" không phải là chỉ số đáng tin cậy để dự đoán tác động thuế.

• Mô hình tổng hợp bỏ sót khác biệt thực tế. Các phương pháp truyền thống thường không phản ánh được sự khác biệt lớn giữa các nhóm thu nhập hoặc trong cùng một khu phố. Nhờ giữ được dữ liệu ở cấp độ hộ gia đình, SMS cho thấy ngay trong cùng một vùng điều tra dân số, kết quả tác động có thể khác nhau đáng kể—nhấn mạnh tầm quan trọng của sự chính xác trong phân tích chính sách.

Nhóm nghiên cứu cũng thử nghiệm các kịch bản tái phân phối khác nhau, cho thấy các lựa chọn thiết kế—chẳng hạn như ưu tiên cho hộ thu nhập thấp hay hộ nông thôn—ảnh hưởng sâu sắc đến việc ai được hưởng lợi và ai chịu thiệt. Khung mô phỏng SMS mà họ đề xuất là công cụ mạnh mẽ giúp thiết kế các chính sách môi trường công bằng và hiệu quả hơn.

Nghiên cứu nhấn mạnh sự cần thiết của những cách tiếp cận chính sách khí hậu dựa trên dữ liệu và phân tích tinh vi. Bằng cách chỉ ra cách thuế carbon tác động khác nhau theo cả thu nhập lẫn địa lý, SMS giúp kết nối các mục tiêu môi trường với công bằng xã hội [5,6]. Thông điệp dành cho các nhà hoạch định chính sách là rõ ràng: công bằng cần được "lập bản đồ" cẩn trọng không kém gì khí thải.

Tài liệu tham khảo

[1] Vuong QH. (2024). Wild Wise Weird. https://www.amazon.com/dp/B0BG2NNHY6/ 

[2] Chan NW, Sayre SS. (2024). Spatial microsimulation of carbon tax incidence: An application to Washington State. Journal of the Association of Environmental and Resource Economists, 11(4). https://doi.org/10.1086/727476

[3] Ummel K. (2016). Impact of CCL’s proposed carbon fee and dividend policy: A high-resolution analysis of the financial effect on U.S. households. Citizens’ Climate Lobby.

[4] Carbon Washington. (2019). Carbon Washington. https://carbonwa.org/

[5] Vuong QH, Nguyen MH. (2024). Better Economics for the Earth: A Lesson from Quantum and Information Theories. https://www.amazon.com/dp/B0D98L5K44

[6] Nguyen MH. (2024). How can satirical fables offer us a vision for sustainability? Visions for Sustainability. https://ojs.unito.it/index.php/visions/article/view/11267