Thiết bị tiết kiệm nước: “Cứu tinh môi trường” hay lời hứa quá đà?

Choắt Nâu

21-04-2025

As time passes, news about the now hotter Earth buzzes through the bird village. Those kingfishers residing along the banks of the Red River often report drying riverbeds and skinny fish. As Kingfisher casts his gaze upon the events that have unfolded, he can’t help but feel a sense of unease creeping up within him.

Trích “GHG Emissions”; Wild Wise Weird [1]

Các thiết bị tiết kiệm nước như vòi sen dòng chảy thấp (low-flow showerheads) hay đầu vòi có bộ trộn khí (faucet aerators) thường được ca ngợi là công nghệ “win-win”—giảm áp lực lên tài nguyên môi trường và đồng thời giúp người dùng tiết kiệm hóa đơn nước [2]. Tuy nhiên, một thử nghiệm ngẫu nhiên có đối chứng (randomized controlled trial – RCT) thực hiện tại Costa Rica đã mang đến một góc nhìn thận trọng hơn.

Nghiên cứu đánh giá hiệu quả thực tế và kết quả kinh tế của các công nghệ tiết kiệm nước trong điều kiện đời sống thường nhật. Mô hình kỹ thuật ban đầu dự đoán mức tiết kiệm nước lên đến 28%, nhưng thực tế tại hiện trường chỉ đạt khoảng 9% [3]. Sự chênh lệch này xuất phát từ:

• Khó khăn trong khâu lắp đặt

• Thói quen sử dụng thực tế

• Phản ứng hành vi từ người dùng: nhiều người cho rằng áp lực nước bị giảm hoặc cảm giác sử dụng thay đổi, từ đó tăng thời gian sử dụng nước, làm mất đi hiệu quả tiết kiệm kỳ vọng.

  
  

Đáng chú ý, nghiên cứu còn đánh giá tác động kinh tế đối với người tiêu dùng, sử dụng dữ liệu chi tiết về chi phí, tuổi thọ sản phẩm, cũng như các tham số đo lường rủi ro và thời gian được thu thập thực nghiệm. Kết quả cho thấy một hộ gia đình trung bình bị thiệt hại kinh tế khi áp dụng các thiết bị này. Điều này đặt dấu hỏi về “nghịch lý hiệu quả” (efficiency paradox)—niềm tin rằng người tiêu dùng đang hành động phi lý khi không chấp nhận các công nghệ có khả năng tiết kiệm chi phí [4,5].

Kết quả nghiên cứu mang hàm ý quan trọng: những công nghệ tiết kiệm nước thường được quảng bá mạnh mẽ như một phần của chiến lược thích ứng khí hậu, đặc biệt tại các nước thu nhập thấp và trung bình. Tuy nhiên, lợi ích thường bị thổi phồng nếu chỉ dựa vào mô hình kỹ thuật, bỏ qua các yếu tố như hành vi sử dụng, điều kiện thực địa và thực tế kinh tế.

Nói cách khác, giải pháp công nghệ không tự thân đảm bảo bền vững tài nguyên. Khi hành vi con người và giới hạn kinh tế được đưa vào phân tích, các thiết bị tiết kiệm nước có thể không đạt được hiệu quả như kỳ vọng.

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và biến đổi khí hậu, việc quản lý tài nguyên một cách hiệu quả đòi hỏi cách tiếp cận tích hợp—kết nối giữa tiềm năng kỹ thuật và thực tế xã hội–kinh tế [6,7].

Tài liệu tham khảo

[1] Vuong QH. (2024). Wild Wise Weird. https://www.amazon.com/dp/B0BG2NNHY6/ 

[2] McKinsey and Co. (2009). Unlocking energy efficiency in the U.S. economy. McKinsey Global Energy and Materials, McKinsey and Co.

[3] Alpizar F, et al. (2024). Input efficiency as a solution to externalities and resource scarcity: A randomized controlled trial. Journal of the Association of Environmental and Resource Economists, 11, 171-211. https://doi.org/10.1086/725700 

[4] Allcott H, Greenstone M. (2012). Is there an energy efficiency gap? Journal of Economic Perspectives, 26, 3-28. https://www.aeaweb.org/articles?id=10.1257/jep.26.1.3 

[5] Golin C, et al. (2015). The water efficiency gap. Sustainable Water Resources Management, 1, 315-324. https://doi.org/10.1007/s40899-015-0025-4 

[6] Vuong QH, Nguyen MH. (2024). Exploring the role of rejection in scholarly knowledge production: Insights from granular interaction thinking and information theory. Learned Publishing, 37, e1636. https://doi.org/10.1002/leap.1636 

[7] Nguyen MH. (2024). How can satirical fables offer us a vision for sustainability? Visions for Sustainability. https://ojs.unito.it/index.php/visions/article/view/11267