Sử dụng phân bón thông minh có thể tăng năng suất và giảm ô nhiễm ở các trang trại lúa gạo Nam Á

Hoét Mày Trắng

14-04-2025

There, Kingfisher and Cuckoo bask in the glorious vastness of the fields. 

Standing on the side of the bountiful crops, Kingfisher leisurely starts a small talk. Oddly though, there are barely any answers. Some plants are busy flexing their muscles to counter the wind, while others are struggling to keep their heads intact or completely occupied with fighting off the rapacious birds. With their backs bent and faces down, no one is in the mood for idle chitchat.

Trích “Light and Free”; Wild Wise Weird [1]

Phân bón nitơ từ lâu đã được coi là yếu tố quan trọng thúc đẩy năng suất cây trồng ở Nam Á—nơi canh tác lúa gạo đóng vai trò thiết yếu đối với an ninh lương thực của hàng trăm triệu người [2–4]. Tuy nhiên, một nghiên cứu mới công bố trên Nature Sustainability [5] cho thấy một lỗ hổng lớn trong thực hành hiện tại: hơn 55% nông dân trồng lúa trong khu vực sử dụng phân đạm quá mức, dẫn đến suy thoái môi trường và lãng phí tài nguyên mà không đem lại lợi ích năng suất rõ rệt.

Dựa trên tập dữ liệu khổng lồ từ hơn 31.000 thửa ruộng tại Ấn Độ, Nepal và Bangladesh, nghiên cứu xác định hai chiến lược chính để cải thiện hiệu quả sử dụng đạm (nitrogen use efficiency – NUE)—chỉ số phản ánh mức độ chuyển hóa phân bón thành năng suất cây trồng.

Chiến lược thứ nhất – con đường tiết kiệm đạm (nitrogen-saving pathway): Giảm sử dụng phân bón không cần thiết. Kết quả cho thấy, nông dân có thể duy trì năng suất mà vẫn giảm trung bình 18 kg đạm/ha, giúp nâng NUE lên 22%, giảm ô nhiễm nitơ 27%, và cắt giảm 17% chi phí trợ cấp phân bón từ chính phủ.

Chiến lược thứ hai – con đường tăng năng suất (yield-gain pathway): Tập trung giải quyết các rào cản phi dinh dưỡng như quản lý nước và lịch thời vụ canh tác. Nếu tất cả nông dân đạt được mức năng suất trung bình tương ứng với lượng đạm đã bón, tổng sản lượng lúa có thể tăng 8%, đồng thời cải thiện NUE và giảm ô nhiễm.

Khi kết hợp cả hai chiến lược, tiềm năng còn rõ rệt hơn: NUE tăng 32%, sản lượng tăng 8%, và thặng dư nitơ giảm tới 36%.

Đáng chú ý, nghiên cứu cũng phát hiện rằng các kỹ thuật quản lý phân bón truyền thống—như điều chỉnh loại, liều lượng, thời điểm và vị trí bón—đóng vai trò thứ yếu so với các cải tiến canh tác tổng thể như gieo cấy sớm và tưới tiêu hợp lý. Điều này cho thấy, cải thiện điều kiện canh tác cơ bản có thể mang lại hiệu quả cao hơn so với việc chỉ “tinh chỉnh” kỹ thuật bón phân.

Tuy nhiên, việc thay đổi không dễ dàng. Tại các nước như Ấn Độ và Bangladesh, chính sách trợ giá phân bón dồi dào làm giảm động lực tài chính để nông dân tối ưu hóa việc sử dụng phân đạm. Nhóm tác giả đề xuất chuyển hướng các khoản trợ cấp này sang các khoản hỗ trợ trực tiếp cho các thực hành bền vững [6,7], đồng thời nhấn mạnh sự cần thiết của chiến lược phù hợp với điều kiện từng vùng.

Nông nghiệp bền vững không chỉ là sản xuất nhiều hơn, mà còn là sản xuất hài hòa với môi trường [8,9]. Bằng cách điều chỉnh các thực hành nông nghiệp theo đúng thực tế sinh thái, Nam Á có thể đồng thời thúc đẩy an ninh lương thực, bảo vệ môi trường và tăng khả năng chống chịu với biến đổi khí hậu.

Tài liệu tham khảo

[1] Vuong QH. (2024). Wild Wise Weird. https://www.amazon.com/dp/B0BG2NNHY6/ 

[2] FAO. (2025). FAOSTAT. http://www.fao.org/faostat/en/#data/EF

[3] Pingali PL. (2012). Green revolution: impacts, limits, and the path ahead. PNAS, 109(31), 12302-12308. https://www.pnas.org/doi/10.1073/pnas.0912953109 

[4] Erisman JW, et al. (2008). How a century of ammonia synthesis changed the world. Nature Geoscience, 1, 636-639. https://www.nature.com/articles/ngeo325 

[5] Coggins S, et al. (2025). Data-driven strategies to improve nitrogen use efficiency of rice farming in South Asia. Nature Sustainability, 8, 22-33. https://www.nature.com/articles/s41893-024-01496-3

[6] Kishore A, et al. (2021). Development of balanced nutrient management innovations in South Asia: perspectives from Bangladesh, India, Nepal, and Sri Lanka. Global Food Security, 28, 100464. https://doi.org/10.1016/j.gfs.2020.100464 

[7] Government of India. (2023). Draft Green Credit Programme implementation rules. http://www.indiaenvironmentportal.org.in/content/475298/draft-green-credit-programme-implementation-rules-2023/ 

[8] Ho MT, Nguyen DH. (2025). Of Kingfisher and Man. https://philarchive.org/rec/HOOKAW 

[9] Nguyen MH. (2024). How can satirical fables offer us a vision for sustainability? Visions for Sustainability. https://ojs.unito.it/index.php/visions/article/view/11267