Sông và tình người: Cách người dân kết nối với sông Nagara ở Nhật Bản

Già Đẫy Java

06-04-2025

On the contest day, tens of the contestants spread out around the river, tensely awaiting the order. No matter how many times they have practiced, they only have one chance. The result is calculated based on their speed, form, and skills. Amid the tensions, Kingfisher raises his voice, singing like a trained artist. Everyone claps cheerfully. Next, he dances back and forth, his movements smooth as silk, his outfit twirling in the air. Everyone is completely in awe. When the judges come, he manages to spin one round of magic, leaving the whole audience clapping nonstop.

Trích “Miracle”; Wild Wise Weird [1]

Dù những lợi ích thiết yếu mà thiên nhiên mang lại—như không khí trong lành, thực phẩm và không gian giải trí—được công nhận rộng rãi, một nghiên cứu gần đây của Tajima và cộng sự [2] đã làm sáng tỏ một khía cạnh mang tính cá nhân sâu sắc hơn trong mối quan hệ giữa con người và tự nhiên thông qua các giá trị kết nối (relational values - RV). Đây là những giá trị mà con người gắn với thiên nhiên thông qua bản sắc cá nhân, trải nghiệm sống và các mối quan hệ xã hội được nuôi dưỡng qua tương tác với thiên nhiên.

Tập trung vào lưu vực sông Nagara ở Nhật Bản—một khu vực có giá trị văn hóa lâu đời với các truyền thống như đánh cá bằng chim cốc và làm giấy washi—nghiên cứu đã khảo sát 2.031 cư dân để tìm hiểu cách thức và lý do họ trân trọng con sông này.

Các nhà nghiên cứu xác định hai chiều cạnh riêng biệt của giá trị kết nối: giá trị gắn với bản thân và phúc lợi cá nhân (RV-self), và giá trị gắn với cộng đồng và tương tác xã hội (RV-others). Thông qua phân tích mô hình phương trình cấu trúc (structural equation modeling), nghiên cứu cho thấy số lượng hoạt động mà cư dân tham gia quanh sông—chẳng hạn như câu cá, lễ hội và đi bộ trong thiên nhiên—có tác động tích cực đến cả hai loại giá trị này. Đáng chú ý, RV-self đặc biệt được hình thành từ kiến thức chuyên sâu về các thực hành truyền thống, bao gồm kỹ thuật đánh cá bằng chim cốc đã có lịch sử hơn 1.300 năm và nghề làm giấy Mino washi [3,4].

Ngược lại, RV-others không chỉ chịu ảnh hưởng bởi việc tham gia vào các hoạt động gắn liền với con sông, mà còn từ hiểu biết tổng quát về truyền thống văn hóa, trải nghiệm thiên nhiên từ thời thơ ấu, và sự tham gia vào các sinh hoạt cộng đồng tại địa phương. Điều thú vị là, các trải nghiệm thiên nhiên ở hiện tại lại có tác động không đáng kể—có thể là do nhiều người tham gia khảo sát sống cách xa con sông và không thường xuyên tương tác trực tiếp với nó.

Những phát hiện này cho thấy mối liên kết sâu sắc với thiên nhiên không chỉ đến từ sự gần gũi về mặt địa lý, mà còn hình thành thông qua các tương tác văn hóa, lịch sử và xã hội phong phú. Việc thấu hiểu các câu chuyện gắn liền với một cảnh quan và cùng tham gia vào các hoạt động chung quanh nó có thể củng cố cả bản sắc cá nhân lẫn cảm giác gắn bó cộng đồng.

Nghiên cứu khẳng định rằng mối quan hệ của con người với thiên nhiên vượt lên trên các lợi ích vật chất—nó gắn chặt với bản chất của chính chúng ta và cách chúng ta kết nối với những người xung quanh. Vì vậy, các nỗ lực bảo tồn những dòng sông như Nagara không nên chỉ tập trung vào bảo vệ sinh thái, mà cần tích cực hỗ trợ các truyền thống văn hóa, hoạt động ngoài trời và sự tham gia của cộng đồng. Dưới góc nhìn này, thiên nhiên không chỉ là phông nền cho đời sống con người, mà là một sợi dây gắn kết quan trọng, tạo nên ý nghĩa và mục tiêu chung của cả cá nhân và cộng đồng [5].

Tài liệu tham khảo

[1] Vuong QH. (2024). Wild Wise Weird. https://www.amazon.com/dp/B0BG2NNHY6/

[2] Tajima Y, et al. (2025). Factors affecting relational values of nature: a case of the Nagara River, Japan. Sustainability Science. https://doi.org/10.1007/s11625-025-01672-0 

[3] GIAHS Ayu of the Nagara River System. (2022). GIAHS “Ayu of the Nagara River System. In: Ayu of the Nagara River System – 世界農業遺産 清流長良川の鮎. https://giahs-ayu.jp/en-about-nagaragawa 

[4] Gifu City Cormorant Fishing Observation Boat Office. (2024). Gifu Cormorant Fishing on the Nagara River. https://www.ukai-gifucity.jp/e/ 

[5] Nguyen MH. (2024). How can satirical fables offer us a vision for sustainability? Visions for Sustainability. https://ojs.unito.it/index.php/visions/article/view/11267