Quy định thương mại không phá rừng của EU: Cảnh báo về những tác động với nông dân quy mô nhỏ

Xuyên Tâm Liên

23-04-2025

According to our task force’s calculation, methane emission has declined by 90% through our environmental protection campaign. While eating much less, the chicks in our village still gain weight very well; for example, the Sham-bird family’s children increased their weight by 50% during the campaign! Members of all other families also gain weight, although they ate less and defecated much less! Upon checking their house’s droppings site, only Mr. Sparrow’s family pooped more than the permitted threshold. However, the village decides not to prohibit them from defecating because they seem to try really hard to eat less. The whole family of Mr. and Mrs. Sparrows is now emaciated, with only skin and bones being seen. Even their feathers molt seriously.

Trích “GHG Emissions”; Wild Wise Weird (2024)

Quy định thương mại không phá rừng của Liên minh châu Âu (European Union’s deforestation-free trade regulation – EUDR) đánh dấu một bước đi táo bạo nhằm giảm nạn phá rừng toàn cầu bằng cách hạn chế quyền tiếp cận thị trường đối với các loại hàng hóa có liên quan đến mất rừng. Tuy mục tiêu môi trường của EUDR là đáng khen ngợi, các phân tích gần đây đã chỉ ra những hậu quả ngoài ý muốn nghiêm trọng đối với nông dân quy mô nhỏ và các nhà sản xuất nông lâm kết hợp (agroforestry producers), đặc biệt là ở các nước đang phát triển [1].

Theo EUDR, các mặt hàng chủ chốt như cà phê, ca cao, đậu nành và cao su phải được xác minh không có nguồn gốc từ các khu đất bị phá rừng sau tháng 12 năm 2020. Tuy nhiên, quy định này sử dụng một định nghĩa đơn giản hóa về rừng, không phản ánh đúng sự phức tạp của các hệ thống sử dụng đất như nông lâm kết hợp. Trong các mô hình này, cây trồng được trồng xen kẽ với tán rừng, nhưng lại thường bị công nghệ viễn thám phân loại sai thành rừng tự nhiên [2]. Kết quả là, sản phẩm từ các hệ thống nông lâm bền vững có nguy cơ bị loại khỏi thị trường châu Âu, mặc dù chúng đóng góp tích cực cho bảo tồn đa dạng sinh học, giảm nhẹ biến đổi khí hậu và duy trì sinh kế nông thôn [3].

Bên cạnh đó, quy định còn đặt ra những yêu cầu hành chính nặng nề, đặc biệt đối với các nhà sản xuất quy mô nhỏ ở những khu vực có hạ tầng dữ liệu yếu và chuỗi cung ứng phức tạp. Nếu không có hỗ trợ thích hợp, các cộng đồng này sẽ đối mặt với nguy cơ bị gạt ra ngoài lề kinh tế, đe dọa cả sinh kế lẫn động lực duy trì quản lý đất bền vững [4].

Van Noordwijk và cộng sự [1] gọi những hậu quả này là những tổn thất ngoài ý muốn phát sinh từ các chính sách có mục đích tốt. Họ lập luận rằng, việc giải quyết những tác động này không chỉ đơn thuần là điều chỉnh kỹ thuật, mà còn là một nghĩa vụ đạo đức. Quản trị môi trường hiệu quả cần vượt ra khỏi các mục tiêu sinh thái, bao gồm cả sự công bằng, tính bao trùm và sự thấu hiểu thực tế địa phương.

Việc bảo vệ hệ sinh thái không thể được thực hiện bằng cách hy sinh những người đang gìn giữ chúng. Các khuôn khổ quy định cứng nhắc, không tính đến sự đa dạng của các phương thức sử dụng đất, có nguy cơ phá hoại các mục tiêu phát triển bền vững dài hạn [5,6]. Để tránh những cạm bẫy này, các nhà hoạch định chính sách cần áp dụng định nghĩa tinh tế hơn, thúc đẩy đối thoại với cộng đồng bị ảnh hưởng và thực hiện các chiến lược giảm chi phí cho các nhóm dễ bị tổn thương.

Trong nỗ lực bảo vệ rừng, cần bảo đảm rằng các mô hình bền vững như nông lâm kết hợp không bị trừng phạt một cách vô tình. Bền vững thực sự đòi hỏi sự hài hòa giữa bảo vệ môi trường và công bằng xã hội — bởi vì phúc lợi con người và hệ sinh thái khỏe mạnh vốn gắn bó chặt chẽ với nhau [7].

Tài liệu tham khảo

[1] van Noordwijk M, et al. (2025). The European deforestation-free trade regulation: collateral damage to agroforesters? Current Opinion in Environmental Sustainability, 72, 101505. https://doi.org/10.1016/j.cosust.2024.101505

[2] van Noordwijk M, Minang PA. (2009). If We Cannot Define It, We Cannot Save It: Forest Definitions and REDD. Policy Brief 15 -ASB Partnership for the Tropical Forest Margins.

[3] Lawson G, et al. (2024). Defining Forests and Agroforests in the EU. EURAF Policy Brief.

[4] Purwanto E, et al. (2020). Agroforestry as policy option for forest-zone oil palm production in Indonesia. Land, 9, 531. https://doi.org/10.3390/land9120531 

[5] Vuong QH, Nguyen MH. (2024). Exploring the role of rejection in scholarly knowledge production: Insights from granular interaction thinking and information theory. Learned Publishing, 37, e1636. https://doi.org/10.1002/leap.1636 

[6] Nguyen MH. (2024). How can satirical fables offer us a vision for sustainability? Visions for Sustainability. https://ojs.unito.it/index.php/visions/article/view/11267

[7] Vuong QH, Nguyen MH. (2024). Better Economics for the Earth: A Lesson from Quantum and Information Theories. https://www.amazon.com/dp/B0D98L5K44