Nông nghiệp trên mái nhà ở Dhaka: Hướng đi mới cho an ninh lương thực và sức sống đô thị

Ngụy Anh

24-04-2025

– When it is a matter of life and death, to survive, one must be intelligent.

Trích “Luck”; Wild Wise Weird (2024)

Khi các siêu đô thị phải đối mặt với áp lực ngày càng lớn từ quá trình đô thị hóa nhanh chóng và suy thoái môi trường, những giải pháp sáng tạo từ cấp cơ sở đang định hình lại cảnh quan đô thị. Tại Dhaka, mô hình nông nghiệp trên mái nhà (Urban Rooftop Farming – URF) đã nổi lên như một thực hành chuyển đổi, góp phần giải quyết vấn đề an ninh lương thực, tăng cường khả năng chống chịu môi trường và cải thiện phúc lợi cộng đồng [1,2].

Một nghiên cứu gần đây sử dụng phương pháp phân tích video YouTube trên 187 trường hợp đã cho thấy rằng URF tại Dhaka chủ yếu được thúc đẩy bởi sáng kiến cá nhân, với rất ít sự đào tạo chính quy trong số những người tham gia. Phần lớn những người thực hành là nam giới, đến từ nhiều tầng lớp kinh tế – xã hội khác nhau, và động lực chính bao gồm lợi ích tâm lý, cải thiện sức khỏe và thu nhập kinh tế. Người dân ở các khu phố có sử dụng đất hỗn hợp (mixed land-use neighborhoods), nơi không gian hạn chế và các vấn đề môi trường cấp bách, thể hiện mức độ tham gia vào URF đặc biệt mạnh mẽ [3].

Mặc dù đầy hứa hẹn, URF vẫn phải đối mặt với những thách thức về mặt hậu cần, kỹ thuật và tài chính. Các nông dân đô thị thường phải dựa vào các mạng lưới phi chính thức và các nền tảng số để tiếp cận kiến thức, phản ánh khoảng trống lớn trong hỗ trợ thể chế [4,5]. Việc thiếu khung chính sách thống nhất và hỗ trợ có cấu trúc đang đe dọa tính bền vững của phong trào này.

Để khai thác trọn vẹn tiềm năng của URF, nghiên cứu đề xuất hai hướng chiến lược: xây dựng các hướng dẫn chính sách chuyên biệt và tăng cường hệ thống truyền thông thông tin. Các nông dân trên mái nhà nhấn mạnh nhu cầu cần có các sáng kiến do chính phủ dẫn dắt, bao gồm các chương trình đào tạo, ưu đãi tài chính, hỗ trợ kỹ thuật và các trung tâm thông tin tập trung. Những biện pháp này không chỉ giúp hợp thức hóa URF mà còn tích hợp nó vào các khuôn khổ quản trị đô thị rộng lớn hơn [3].

Nghiên cứu này làm nổi bật mối liên kết then chốt giữa thiên nhiên và phúc lợi con người trong các thành phố đông dân cư [6,7]. Thể chế hóa mô hình nông nghiệp trên mái nhà mang lại một chiến lược tiết kiệm chi phí để tăng cường khả năng chống chịu đô thị, giảm thiểu rủi ro liên quan đến khí hậu và thúc đẩy sức khỏe cộng đồng. Mặc dù cần đầu tư ban đầu cho việc phát triển chính sách và xây dựng năng lực, nhưng những lợi ích xã hội – môi trường lâu dài sẽ vượt xa các chi phí này, góp phần xây dựng một Dhaka xanh hơn, khỏe mạnh hơn và tự cường hơn [8].

Tài liệu tham khảo

[1] Appolloni E, et al. (2021). The global rise of urban rooftop agriculture: A review of worldwide cases. Journal of Cleaner Production, 296, 126556. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2021.126556 

[2] Han MJN, Kim MJ. (2019). Green environments and happiness level in housing areas toward a sustainable life. Sustainability, 11, 4768. https://doi.org/10.3390/su11174768 

[3] Ashikuzzaman M, et al. (2025). From social innovation to institutional governance: Unveiling urban rooftop farming in Dhaka city using YouTube video analysis. Landscape and Urban Planning, 259, 105366. https://doi.org/10.1016/j.landurbplan.2025.105366 

[4] Safayet M, et al. (2017). Present practice and future prospect of rooftop farming in Dhaka city: A step towards urban sustainability. Journal of Urban Management, 6, 56-65. https://doi.org/10.1016/j.jum.2017.12.001 

[5] Islam M, et al. (2019). Study on the status of roof top gardening in selected residential areas of Dhaka City, Bangladesh. Malaysian Journal of Sustainable Agricultural, 3, 31-34.

[6] Nguyen MH. (2024). How can satirical fables offer us a vision for sustainability? Visions for Sustainability. https://ojs.unito.it/index.php/visions/article/view/11267

[7] Ho MT, Vuong QH. (2025). Five premises to understand human–computer interactions as AI is changing the world. AI & Society, 40, 1161-1162. https://doi.org/10.1007/s00146-024-01913-3

[8] Vuong QH, Nguyen MH. (2024). Better Economics for the Earth: A Lesson from Quantum and Information Theories. https://www.amazon.com/dp/B0D98L5K44