Nhìn nhận dãy Alps theo cách mới: Cách du khách cảm nhận dịch vụ hệ sinh thái ở các khu bảo tồn vùng núi Alps

Cò Nâu

08-04-2025

He takes out a beautiful green pearl, still glowing in its perfection, which has apparently been lying inside the carp all this time.
Kingfisher thinks to himself:
– What a lucky treasure.

Trích “Luck”; Wild Wise Weird [1]

Một nghiên cứu gần đây của Rota và cộng sự [2] cung cấp những hiểu biết quan trọng về cách du khách cảm nhận các dịch vụ từ thiên nhiên—hay còn gọi là dịch vụ hệ sinh thái—tại hai khu bảo tồn vùng núi Alps ở Ý: Vườn quốc gia Gran Paradiso (PNGP) và Công viên vùng Adamello (AD). Dịch vụ hệ sinh thái (ES) bao gồm các dịch vụ văn hóa (ví dụ: trải nghiệm thẩm mỹ và giải trí), điều tiết (ví dụ: điều hòa khí hậu), và cung cấp (ví dụ: nước và thực phẩm) [3–5]. Việc hiểu rõ nhận thức của công chúng đối với các dịch vụ này là điều thiết yếu để xây dựng chiến lược bảo tồn vừa hiệu quả về sinh thái, vừa nhận được sự ủng hộ từ xã hội.

Dựa trên 3.399 bảng khảo sát được thực hiện vào mùa hè năm 2021, nhóm nghiên cứu đã đánh giá mức độ quan trọng được cảm nhận của 21 loại ES khác nhau. Kết quả cho thấy các giá trị được đánh giá cao nhất bao gồm vẻ đẹp thẩm mỹ của cảnh quan, bảo tồn đa dạng sinh học và cơ hội quan sát hệ động – thực vật. Ngược lại, các dịch vụ cung cấp và điều tiết—như sản xuất gỗ và quản lý nước—thường ít được ghi nhận hơn, đặc biệt bởi các du khách thường chỉ chú trọng vào những lợi ích trực quan và tức thời, chẳng hạn như tầm nhìn phong cảnh và khả năng tiếp cận các hoạt động giải trí [2].

Các yếu tố nhân khẩu học có ảnh hưởng đáng kể đến nhận thức này. Người lớn tuổi, phụ nữ và những người thường xuyên ghé thăm khu vực có xu hướng đánh giá cao hơn các dịch vụ hệ sinh thái. Bên cạnh đó, những người đã quen thuộc với khái niệm ES cũng thể hiện mức độ trân trọng tổng thể cao hơn đối với các lợi ích này. Những phát hiện này nhấn mạnh tầm quan trọng của các chiến lược giáo dục và truyền thông có mục tiêu nhằm nâng cao nhận thức và thúc đẩy sự tham gia rộng rãi hơn của công chúng vào các nỗ lực bảo tồn [6].

Đáng chú ý, đại dịch COVID-19 đã có vai trò đáng kể trong việc định hình lại cách nhìn nhận về các khu vực tự nhiên. Sau các giai đoạn giãn cách kéo dài và hạn chế di chuyển, nhiều người tham gia khảo sát đã bày tỏ sự trân trọng mới đối với các cảnh quan được bảo vệ, xem đây như những không gian phục hồi thể chất và tinh thần. Sự thức tỉnh này có liên hệ chặt chẽ với mức độ đánh giá cao hơn đối với các dịch vụ thiên nhiên, cho thấy việc bị tước quyền tiếp cận thiên nhiên tạm thời có thể làm sâu sắc thêm nhận thức của con người về tầm quan trọng của nó [2].

Nghiên cứu này nhấn mạnh mối quan hệ phụ thuộc sâu sắc giữa con người và môi trường tự nhiên, cho thấy cách mà các giá trị cá nhân và trải nghiệm sống có thể thúc đẩy sự ủng hộ mạnh mẽ hơn cho công tác bảo tồn. Các khu bảo tồn vùng núi không chỉ là nơi lưu giữ đa dạng sinh học quan trọng, mà còn là những “thánh địa” văn hóa và tâm lý. Những phát hiện này mang lại định hướng giá trị cho các nhà hoạch định chính sách và quản lý vườn quốc gia, khuyến khích họ phát triển các chiến lược toàn diện, có sự tham vấn của các bên liên quan, nhằm thúc đẩy đồng thời cả tính bền vững sinh thái và phúc lợi con người [7,8].

Tài liệu tham khảo

[1] Vuong QH. (2024). Wild Wise Weird. https://www.amazon.com/dp/B0BG2NNHY6/

[2] Rota N, et al. (2025). Ecosystem services in the Alps: visitors’ perceptions of two alpine protected areas. Ecosystems and People, 21(1), 2451274. https://doi.org/10.1080/26395916.2025.2451274

[3] Mori AS, et al. (2017). Biodiversity and ecosystem services in forest ecosystems: a research agenda for applied forest ecology. Journal of Applied Ecology, 54(1), 12-27. https://doi.org/10.1111/1365-2664.12669 

[4] Canedoli C, et al. (2020). Evaluation of ecosystem services in a protected mountain area: soil organic carbon stock and biodiversity in alpine forests and grasslands. Ecosystem Services, 44, 101135. https://doi.org/10.1016/j.ecoser.2020.101135 

[5] Schirpke U, et al. (2018). Revealing spatial and temporal patterns of outdoor recreation in the European Alps and their surroundings. Ecosystem Services. 31, 336-350. https://doi.org/10.1016/j.ecoser.2017.11.017 

[6] Beery T, et al. (2016). Perceptions of the ecosystem services concept: opportunities and challenges in the Swedish municipal context. Ecosystem Services, 17, 123-130. https://doi.org/10.1016/j.ecoser.2015.12.002 

[7] Nguyen MH. (2024). How can satirical fables offer us a vision for sustainability? Visions for Sustainability. https://ojs.unito.it/index.php/visions/article/view/11267

[8] Vuong QH, Nguyen MH. (2024). Further on informational quanta, interactions, and entropy under the granular view of value formation. https://philpapers.org/rec/VUOARN