Ngành tấm gỗ composite: Thích ứng với khí hậu và thúc đẩy kinh tế tuần hoàn

Mảnh Cộng

23-04-2025

With his beak holding on to Guru Bird’s neck and his legs supporting the wings, Kingfisher runs out of breath dragging Guru Bird onshore. Twisted neck and sopping-wet crop, Guru Bird lies there unconscious. 
His prided prey? A half-a-span-long piece of rotting wood.

Trích “Guru Bird”; Wild Wise Weird (2024)

Trong bối cảnh áp lực khí hậu ngày càng gia tăng và nguồn tài nguyên bị hạn chế, ngành công nghiệp tấm gỗ composite (wood-based composite panel – WBCP) — bao gồm ván dăm (particleboard), ván sợi mật độ trung bình (medium-density fibreboard – MDF) và ván dăm định hướng (oriented strand board – OSB) — đang nổi lên như một nhân tố then chốt trong việc thúc đẩy sự bền vững và nguyên lý kinh tế tuần hoàn (circular economy principles). Các loại tấm này không chỉ góp phần đáng kể vào việc lưu trữ carbon mà còn nâng cao giá trị sử dụng cho các nguồn gỗ có giá trị thấp [1].

Tuy nhiên, ngành này hiện đang đối mặt với những thách thức lớn do nguồn cung gỗ truyền thống suy giảm, cháy rừng ngày càng nghiêm trọng và sự cạnh tranh ngày càng tăng từ ngành năng lượng sinh học.

Để thích ứng, các bên liên quan trong ngành đang dần chuyển sang khai thác những nguyên liệu thô ít được sử dụng hoặc chưa khai thác hiệu quả, bao gồm các loài cây tăng trưởng nhanh, phụ phẩm khai thác gỗ, gỗ bị hư hại do cháy và gỗ sau tiêu dùng. Dù những nguồn nguyên liệu thay thế này mở ra các hướng đi hứa hẹn nhằm tăng cường tính tuần hoàn, vẫn còn nhiều rào cản lớn về công nghệ và hậu cần — đặc biệt là trong việc tái chế hiệu quả MDF và loại bỏ các hóa chất độc hại khỏi chất kết dính, lớp phủ và chất chống cháy [2,3].

Đồng thời, sự đổi mới đang tái định hình quá trình phát triển sản phẩm. Các tấm gỗ nhẹ, đa chức năng — được thiết kế để chống cháy, dẫn điện, chống nhiễu điện từ và kháng khuẩn — thể hiện sự thích nghi của ngành với các tiêu chuẩn môi trường mới và kỳ vọng thay đổi từ người tiêu dùng [4].

Việc tích hợp các vật liệu có nguồn gốc sinh học như cellulose, chitosan, lignin và axit phytic đang mang đến những lựa chọn bền vững khả thi để thay thế cho các thành phần truyền thống gây hại cho môi trường [1].

Tuy nhiên, những đổi mới này kéo theo các yếu tố chi phí đáng kể. Việc đầu tư vào công nghệ xanh, hạ tầng tái chế và phát triển vật liệu bền vững là cần thiết nhưng đòi hỏi chi phí cao. Để quá trình chuyển đổi bền vững của ngành thành công, việc cân bằng giữa các chi phí này với lợi ích môi trường dài hạn, yêu cầu tuân thủ quy định và tính cạnh tranh trên thị trường là điều hết sức quan trọng [5].

Khi biến đổi khí hậu tiếp tục làm thay đổi khả năng khai thác tài nguyên, ngành WBCP cần áp dụng các chiến lược kết hợp giữa đổi mới sáng tạo và bảo vệ sinh thái. Việc chấp nhận nguyên liệu thô thay thế, thúc đẩy thiết kế thân thiện với môi trường và thực hiện các đánh giá vòng đời sản phẩm toàn diện (life-cycle assessments) sẽ đóng vai trò then chốt để vừa đảm bảo khả năng chống chịu về môi trường, vừa duy trì tính khả thi về kinh tế [6,7].

Tài liệu tham khảo

[1] Garcia R, et al. (2024). Sustainability, circularity, and innovation in wood-based panel manufacturing in the 2020s: Opportunities and challenges. Current Forestry Reports, 10, 420-441. https://doi.org/10.1007/s40725-024-00229-1 

[2] Zhuang B, et al. (2022). Physical and mechanical properties of oriented strand board made from Eastern Canadian softwood species. Forests, 13, 523. https://doi.org/10.3390/f13040523.

[3] Zhuang B, et al. (2022). Effects of strands geometry on the physical and mechanical properties of oriented strand boards (OSBs) made from black spruce and trembling aspen. BioResources, 17, 3929-3943. https://doi.org/10.15376/biores.17.3.3929-3943 

[4] Pourjafar M, et al. (2022). Medium density fiberboard (MDF) with efficient electromagnetic shielding: Preparation and evaluation. BioResources, 17, 1518-1532. https://doi.org/10.15376/biores.17.1.1518-1532 

[5] Vuong QH, Nguyen MH. (2024). Better Economics for the Earth: A Lesson from Quantum and Information Theories. https://www.amazon.com/dp/B0D98L5K44

[6] Vuong QH, Nguyen MH. (2024). Exploring the role of rejection in scholarly knowledge production: Insights from granular interaction thinking and information theory. Learned Publishing, 37, e1636. https://doi.org/10.1002/leap.1636 

[7] Nguyen MH. (2024). How can satirical fables offer us a vision for sustainability? Visions for Sustainability. https://ojs.unito.it/index.php/visions/article/view/11267