Không khí sạch, trách nhiệm chung: Lợi ích sức khỏe từ hành động khí hậu thống nhất ở Hoa Kỳ

Chích Mày Cong

17-04-2025

After some thinking, Kingfisher reckons that only by uniting the power of the entire village could they chase Snake away.

Trích “The Virtue of Sacrifice”; Wild Wise Weird [1]

Chính sách khí hậu thường được đánh giá dựa trên khả năng cắt giảm khí nhà kính, nhưng một nghiên cứu mới đây cho thấy một lợi ích đồng thời quan trọng không kém: cứu sống con người [2-4]. Theo nghiên cứu này, các hành động khí hậu phối hợp ở mọi cấp chính quyền tại Hoa Kỳ có thể giúp giảm đáng kể ô nhiễm không khí và số ca tử vong sớm liên quan vào năm 2030 [5].

Bằng cách sử dụng một mô hình tích hợp giữa năng lượng, ô nhiễm và sức khỏe, các nhà nghiên cứu đã phân tích ba kịch bản tương lai: một kịch bản “cơ sở” không có chính sách khí hậu bổ sung, một kịch bản phản ánh các “chính sách hiện hành,” và một kịch bản “toàn diện” với các nỗ lực tăng cường từ liên bang, tiểu bang và địa phương. Kết quả cho thấy các chính sách khí hậu hiện tại có thể ngăn chặn khoảng 4.400 ca tử vong sớm vào năm 2030 bằng cách giảm tiếp xúc với bụi mịn PM₂.₅. Nếu thực hiện các hành động toàn diện hơn, con số này có thể tăng lên 6.600 ca tử vong được ngăn chặn trên toàn quốc [5].

Lợi ích sức khỏe được ghi nhận tại hơn 99% các hạt (counties) ở Hoa Kỳ, mặc dù mức độ khác nhau. Các bang có lượng phát thải cao và dân số lớn—như California, Texas và New York—cho thấy mức giảm tuyệt đối về tử vong do PM₂.₅ là cao nhất. Tuy nhiên, các bang có tỷ lệ dân số cao tuổi hơn, như California, lại được hưởng lợi lớn hơn do mức độ dễ tổn thương cao hơn. Phân tích cũng chỉ ra rằng cấu trúc năng lượng địa phương có vai trò quan trọng: các bang chuyển từ nhiên liệu sinh khối hoặc than sang điện sạch ghi nhận mức cải thiện chất lượng không khí lớn hơn.

Nghiên cứu nhấn mạnh tầm quan trọng của việc thiết kế chính sách toàn diện và có thể thực thi. Trong các kịch bản mà chỉ đạt 80% mục tiêu cắt giảm phát thải—do thực thi yếu kém—lợi ích sức khỏe giảm đến 50% ở một số bang. Phân tích về công bằng xã hội cho thấy mặc dù các hạt có tính dễ tổn thương xã hội cao thường ghi nhận mức giảm tuyệt đối lớn hơn về gánh nặng sức khỏe, các hạt giàu hơn lại trải nghiệm mức cải thiện tương đối lớn hơn [5].

Chính sách khí hậu phối hợp và liên ngành không chỉ là công cụ giảm phát thải mà còn là một can thiệp y tế công cộng với tiềm năng cứu sống hàng nghìn người. Việc nhận thức và tận dụng mối liên hệ giữa thiên nhiên và con người—nơi năng lượng sạch đồng nghĩa với không khí sạch—có thể dẫn dắt các chiến lược khí hậu công bằng và hiệu quả hơn [6,7].

Tài liệu tham khảo

[1] Vuong QH. (2024). Wild Wise Weird. https://www.amazon.com/dp/B0BG2NNHY6/ 

[2] Burtraw D, et al. (2022). The distribution of air quality health benefits from meeting US 2030 climate goals. Resources of the Future.

[3] Thompson TM, et al. (2014). A systems approach to evaluating the air quality co-benefits of US carbon policies. Nature Climate Change, 4, 917-923. https://www.nature.com/articles/nclimate2342 

[4] Dimanchev EG, et al. (2019). Health co-benefits of sub-national renewable energy policy in the US. Environmental Research Letters, 14, 085012. https://doi.org/10.1088/1748-9326/ab31d9 

[5] Huang X, et al. (2025). Substantial air quality and health co-benefits from combined federal and subnational climate actions in the United States. One Earth, 8(3), 101232. https://www.cell.com/one-earth/fulltext/S2590-3322(25)00058-2 

[6] Vuong QH. (2018). The (ir)rational consideration of the cost of science in transition economies. Nature Human Behaviour, 2, 5. https://www.nature.com/articles/s41562-017-0281-4 

[7] Nguyen MH. (2024). How can satirical fables offer us a vision for sustainability? Visions for Sustainability. https://ojs.unito.it/index.php/visions/article/view/11267