Không gian xanh và sự tĩnh lặng có thật sự chữa lành tâm hồn? Bài học từ những cảnh quan đời thường ở Thụy Sĩ

Nuốc Bụng Đỏ

03-04-2025

A century-old myrtle tree stands tall and proud in an alley that appears almost deserted. At the end of the alley nestles a small lovely house, besides which tucks a mulberry tree. 
The mulberry tree spreads its lust greenery wide across the vast courtyard. At noon, faint rays of sunlight would penetrate through the thick mulberry leaves, painting dots of sunny flowers on the yard, mesmerizing those passing by.

Trích “Dream”; Wild Wise Weird [1]

Trong thời đại đô thị hóa nhanh chóng, việc đạt được sự yên bình và thư thái tinh thần trong môi trường thành phố thường có vẻ ngoài tầm với. Một nghiên cứu gần đây của Thụy Sĩ do García-Martín và cộng sự [2] thực hiện đã giải quyết mối quan tâm này bằng cách điều tra xem không gian xanh và tiếng ồn giao thông đường bộ ảnh hưởng như thế nào đến sự phục hồi tâm lý—quá trình mà các cá nhân phục hồi sau căng thẳng và mệt mỏi tinh thần.

Dựa trên phản hồi từ 1.566 người tham gia trên khắp Thụy Sĩ, nghiên cứu đã kết hợp lập bản đồ không gian địa lý với các cuộc khảo sát dựa trên nhận thức. Những người tham gia báo cáo cảm giác phục hồi của họ trong hai bối cảnh phổ biến: nhìn ra ngoài cửa sổ nhà của họ và tham gia vào các hoạt động ngoài trời như đi bộ hoặc đạp xe. Nghiên cứu tích hợp cả dữ liệu môi trường khách quan (ví dụ: mức độ xanh và tiếng ồn giao thông) và các đánh giá chủ quan (ví dụ: nhận thức về mức độ tự nhiên của môi trường và mức độ khó chịu do tiếng ồn).

Điều quan trọng là, những phát hiện cho thấy rằng nhận thức, chứ không chỉ các phép đo vật lý đơn thuần, đóng một vai trò trung tâm trong trải nghiệm phục hồi. Những người tham gia cảm thấy được phục hồi tâm lý nhiều hơn khi họ trải nghiệm "cảm giác được ở giữa thiên nhiên" mạnh mẽ, ngay cả ở những khu vực không đặc biệt xanh theo tiêu chuẩn khách quan. Tương tự, tiếng ồn giao thông làm suy giảm hạnh phúc chủ yếu khi nó gây ra cảm giác khó chịu—một tác động đặc biệt rõ rệt trong môi trường gia đình.

Mặc dù sự hiện diện vật lý của cây xanh và mức độ tiếng ồn có tác động trực tiếp hạn chế đến sự phục hồi tâm lý, nhưng chúng tạo ra những ảnh hưởng gián tiếp có ý nghĩa bằng cách định hình nhận thức của con người. Môi trường xanh hơn nuôi dưỡng cảm giác được ở giữa thiên nhiên, tăng cường trải nghiệm phục hồi. Ngược lại, tiếng ồn giao thông cao hơn làm giảm cảm giác này và tăng sự khó chịu, do đó làm suy yếu tiềm năng phục hồi tinh thần—đặc biệt là khi trải nghiệm liên tục ở nhà.

Các đặc điểm cá nhân ảnh hưởng đáng kể đến lợi ích phục hồi của môi trường hàng ngày. Những người có mối liên hệ tình cảm mạnh mẽ hơn với thiên nhiên nhận được những lợi ích lớn hơn từ khung cảnh xanh, trong khi những người trải qua mức độ căng thẳng cao hơn dễ bị ảnh hưởng tiêu cực hơn bởi tiếng ồn giao thông [2].

Những phát hiện này phù hợp với các lý thuyết tâm lý được thiết lập tốt, chẳng hạn như Lý thuyết Phục hồi Sự chú ý (Attention Restoration Theory) và Lý thuyết Giảm Căng thẳng (Stress Reduction Theory) [3,4], cho rằng việc tiếp xúc với môi trường tự nhiên hỗ trợ phục hồi tinh thần. Tuy nhiên, nghiên cứu này nhấn mạnh một sắc thái quan trọng: không chỉ số lượng cây xanh hay sự vắng bóng của tiếng ồn là quan trọng nhất mà là cách cá nhân nhận thức và trải nghiệm những môi trường này về mặt cảm xúc.

Đối với các nhà hoạch định chính sách và quy hoạch đô thị, mối liên hệ phức tạp và mạnh mẽ giữa con người và môi trường xung quanh cho thấy rằng việc chỉ tăng số lượng không gian xanh có thể là không đủ. Thay vào đó, việc tạo ra môi trường gợi lên cảm giác chân thực về việc được ở giữa thiên nhiên và giảm thiểu các xáo trộn liên quan đến tiếng ồn có thể là yếu tố then chốt trong việc thúc đẩy sức khỏe tinh thần. Trong một thế giới ngày càng đô thị hóa, việc tạo ra những không gian nơi mọi người có thể kết nối có ý nghĩa với thiên nhiên có thể rất quan trọng để hỗ trợ sức khỏe tâm lý [5].

Tài liệu tham khảo

[1] Vuong QH. (2024). Wild Wise Weird. https://www.amazon.com/dp/B0BG2NNHY6/

[2] García-Martín M, et al. (2025). The role of greenness and road traffic noise for psychological restoration in everyday environments. A participatory mapping approach. Landscape and Urban Planning, 259, 105339. https://doi.org/10.1016/j.landurbplan.2025.105339

[3] Ulrich RS, et al. (1991). Stress recovery during exposure to natural and urban environments. Journal of Environmental Psychology, 11(3), 201-230. https://doi.org/10.1016/S0272-4944(05)80184-7

[4] Kaplan S. (1995). The restorative benefits of nature: Toward an integrative framework. Journal of Environmental Psychology, 15(3), 169-182. https://doi.org/10.1016/0272-4944(95)90001-2

[5] Nguyen MH. (2024). How can satirical fables offer us a vision for sustainability? Visions for Sustainability. https://ojs.unito.it/index.php/visions/article/view/11267