Không chỉ là tổn thất, mà là ký ức: Cách thời tiết cực đoan định hình nhu cầu bảo hiểm khí hậu ở Mông Cổ

Cắt Lưng Xám

20-04-2025

— No utility compares to that of escaping an illicit dream, alive and better off, still intact!

Trích “Philosophy of Awakening”; Wild Wise Weird [1]

Khi biến đổi khí hậu làm gia tăng tần suất và mức độ nghiêm trọng của thời tiết cực đoan, cần có những công cụ mới để bảo vệ các cộng đồng nông thôn dễ bị tổn thương. Một nghiên cứu gần đây của Mogge và Kraehnert [2] đã chỉ ra rằng trải nghiệm gần đây với rủi ro thời tiết—chứ không phải tổn thất tài chính thực tế—là yếu tố thúc đẩy nhu cầu bảo hiểm khí hậu trong các hộ gia đình chăn nuôi gia súc ở Mông Cổ.

Nghiên cứu tập trung vào chương trình Index-Based Livestock Insurance (IBLI) toàn quốc của Mông Cổ, được thiết kế để hỗ trợ người du mục trước hiện tượng dzud—mùa đông khắc nghiệt dẫn đến tỷ lệ tử vong gia súc hàng loạt [3]. Đặc biệt, thời điểm bán bảo hiểm IBLI diễn ra trước khi bất kỳ khoản bồi thường nào từ mùa trước được chi trả, cho phép các tác giả tách biệt hiệu ứng tâm lý từ trải nghiệm rủi ro so với tác động tài chính từ khoản đền bù.

Phân tích dữ liệu cấp huyện từ 2012–2022, các tác giả phát hiện rằng tỷ lệ tham gia bảo hiểm tăng đáng kể ở những khu vực có tỷ lệ tử vong gia súc cao trong thời gian bán bảo hiểm—dù ngưỡng kích hoạt chi trả không đạt. Điều này cho thấy người dân điều chỉnh hành vi dựa trên trải nghiệm gần đây với rủi ro, chứ không phải bồi thường thực tế—phù hợp với hiện tượng nhận thức có tên availability bias [4,5], tức là khi những ký ức sống động về rủi ro gần đây khiến người ta có xu hướng nghĩ rằng rủi ro đó sẽ lặp lại.

Tác động này được ghi nhận ở cả biên độ rộng (số hộ mua bảo hiểm) và biên độ sâu (tỷ lệ gia súc được bảo hiểm). Dữ liệu khảo sát hộ gia đình bổ sung cho thấy các mục dân từng trải qua dzud gần đây thường dự đoán mùa đông tiếp theo sẽ nghiêm trọng hơn, củng cố vai trò của nhận thức chủ quan về rủi ro trong các quyết định phòng vệ.

Ngay cả sau khi kiểm soát các yếu tố như tài sản, khả năng tiếp cận tín dụng, quy mô đàn gia súc và xu hướng theo địa phương, nghiên cứu vẫn cho thấy trải nghiệm thời tiết xấu gần đây làm tăng đáng kể nhu cầu bảo hiểm. Đáng chú ý, không có bằng chứng cho thấy quyết định này bị ảnh hưởng bởi thời tiết của năm trước hoặc kỳ vọng vào đền bù trong tương lai.

Tại thảo nguyên Mông Cổ, không chỉ thực tế mất mát, mà nhận thức về rủi ro mới là động lực thúc đẩy hành vi tự bảo vệ. Với các nhà hoạch định chính sách, điều này gợi ý rằng việc triển khai bảo hiểm khí hậu nên được lên lịch phù hợp với các cú sốc khí hậu gần đây để tận dụng tối đa hiệu ứng tâm lý. Tuy nhiên, chi phí vẫn là rào cản lớn: đảm bảo khả năng tiếp cận cho hộ nghèo là yếu tố then chốt để khai thác toàn diện tiềm năng của các chương trình này trong một thế giới đang ấm lên [6,7].

Tài liệu tham khảo

[1] Vuong QH. (2024). Wild Wise Weird. https://www.amazon.com/dp/B0BG2NNHY6/ 

[2] Mogge L, Kraehnert K. (2025). Perception and protection: The effect of risk exposure on demand for index insurance in Mongolia. Journal of Environmental Economics and Management, 130, 103113. https://doi.org/10.1016/j.jeem.2024.103113

[3] Government of Mongolia. (2015). Government resolution 286: Definition of dzud and drought. Government of Mongolia.

[4] Tversky A, Kahneman D. (1973). Availability: a heuristic for judging frequency and probability. Cognitive Psychology, 5, 207-232. https://doi.org/10.1016/0010-0285(73)90033-9 

[5] Huang K, et al. (2024). Positive rainfall shocks, Overoptimism, and agricultural inefficiency in China. Journal of the Association of Environmental and Resource Economists, 11, 887-919. https://doi.org/10.1086/727761 

[6] Vuong QH, Nguyen MH. (2024). Exploring the role of rejection in scholarly knowledge production: Insights from granular interaction thinking and information theory. Learned Publishing, 37, e1636. https://doi.org/10.1002/leap.1636 

[7] Nguyen MH. (2024). How can satirical fables offer us a vision for sustainability? Visions for Sustainability. https://ojs.unito.it/index.php/visions/article/view/11267