Khi mưa trở thành mối đe dọa y tế: Bài học từ vi khuẩn Campylobacter jejuni

Nhàn Bụng Đen

22-04-2025

Everything went smoothly until one night, Kingfisher intercepted a peculiar piece of information. The fish in the pond, aiming to counteract Kingfisher’s increasing fishing efficiency, would add several Taboo Fish into the pond. This fish, almost identical to the others except for azure whiskers, was poisonous. If Kingfisher grasped Taboo Fish, he would lose his claws within two days and his beak within three. If he ingested this fish, he would suffer a fatal stomach rupture within an hour. With Taboo Fish present, Kingfisher could no longer fish carelessly.

Trích “Taboo Fish”; Wild Wise Weird [1]

Mỗi năm, vi khuẩn Campylobacter jejuni—một trong những tác nhân gây bệnh tiêu chảy hàng đầu thế giới—gây ảnh hưởng đến khoảng 550 triệu người, với trẻ nhỏ là nhóm dễ tổn thương nhất [2]. Vi khuẩn này, thường được tìm thấy trong ruột gia cầm, gia súc, chim hoang dã và các động vật khác, chủ yếu lây sang người thông qua thực phẩm, nước uống hoặc tiếp xúc nghề nghiệp trong môi trường nông nghiệp [3]. Tuy nhiên, nghiên cứu gần đây cho thấy các mô hình thời tiết, đặc biệt là lượng mưa, đóng vai trò quan trọng nhưng thường bị xem nhẹ trong sự lây lan của mầm bệnh này.

Một nghiên cứu được công bố trên Environmental Health Perspectives đã chỉ ra rằng tại khu vực Tây Nam Hoa Kỳ, nguy cơ nhiễm Campylobacter tăng đáng kể khi mưa rơi trên đất đã ẩm. Phân tích hơn 38.000 ca nhiễm được xác nhận từ năm 2009 đến 2021 tại các bang Arizona, Colorado, New Mexico và Utah, nhóm nghiên cứu phát hiện một quy luật rõ rệt: cứ mỗi inch (khoảng 2,5 cm) mưa bổ sung mỗi tuần sẽ dẫn đến mức tăng 3% tỷ lệ nhiễm bệnh sau ba tuần, đặc biệt ở các khu vực tập trung nhiều hoạt động chăn nuôi gia súc [4].

Nghiên cứu nhấn mạnh rằng không chỉ lượng mưa mà độ ẩm đất trước đó (antecedent soil moisture) mới là yếu tố quyết định quy mô bùng phát. Đất ẩm tạo điều kiện thuận lợi cho Campylobacter tồn tại và lây lan thông qua dòng chảy bề mặt và tích tụ nước. Ngược lại, mưa sau các giai đoạn hạn hán kéo dài có tác động rất nhỏ đến tỷ lệ nhiễm bệnh, do điều kiện khô hạn kìm hãm sự sống sót của vi khuẩn [5].

Nghiên cứu này cho thấy sự phụ thuộc lẫn nhau phức tạp giữa biến động khí hậu (, thực hành nông nghiệp và sức khỏe cộng đồng. Khi biến đổi khí hậu làm gia tăng các hiện tượng thời tiết cực đoan và thay đổi mô hình mưa, nguy cơ lây truyền bệnh qua môi trường có thể sẽ ngày càng lớn. Hơn nữa, việc các trang trại công nghiệp (industrial farming) nằm gần khu dân cư làm khuếch đại những rủi ro này, biến những cơn mưa tự nhiên thành kênh lây nhiễm [5].

Các chiến lược chủ động về y tế cộng đồng—chẳng hạn như theo dõi dự báo thời tiết, đánh giá tình trạng đất và chuẩn bị hệ thống y tế sau các đợt mưa lớn—là cần thiết để giảm thiểu nguy cơ bùng phát dịch trong tương lai. Nghiên cứu này là một lời nhắc nhở rằng sức khỏe con người gắn bó mật thiết với động lực môi trường. Quản lý đất đai, nước và hoạt động nông nghiệp một cách có tầm nhìn không chỉ là nhu cầu sinh thái, mà còn là yếu tố then chốt để bảo vệ sức khỏe cộng đồng trong kỷ nguyên khí hậu bất ổn [6,7].

Tài liệu tham khảo

[1] Vuong QH. (2024). Wild Wise Weird. https://www.amazon.com/dp/B0BG2NNHY6/ 

[2] World Health Organization. (2020). Campylobacter. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/campylobacter

[3] Altekruse SF, et al. (1999). Campylobacter jejuni—an emerging foodborne pathogen. Emerging Infectious Disease, 5, 28-35. https://doi.org/10.3201/eid0501.990104

[4] Austhof E, et al. (2024). Association between precipitation events, drought, and animal operations with Campylobacter infections in the Southwest United States, 2009–2021. Environmental Health Perspectives, 132, 097010. https://doi.org/10.1289/EHP14693

[5] Schmidt C. (2025). When it rains it pours: Campylobacter infection rates after rain on wet and dry soils. Environmental Health Perspectives, 133, 014001. https://doi.org/10.1289/EHP16432 

[6] Vuong QH, Nguyen MH. (2024). Better Economics for the Earth: A Lesson from Quantum and Information Theories. https://www.amazon.com/dp/B0D98L5K44

[7] Nguyen MH. (2024). How can satirical fables offer us a vision for sustainability? Visions for Sustainability. https://ojs.unito.it/index.php/visions/article/view/11267