Khi chính trị định hình giá carbon: Hệ tư tưởng ảnh hưởng đến hành động khí hậu như thế nào

Vạc Hoa

16-04-2025

After three days full of troubles, Kingfisher-the-Chief now had a big headache. While still thinking, he saw 30 Kingfishers coming, angrily accusing Flamingos of blocking the pond to catch fish, not letting them go down the water. When they complained, Flamingos sneered: “We are just implementing the kindness policy”. These Kingfishers have been hungry for three days now...
At this point, Kingfisher-the-Chief couldn’t stand it anymore. He yelled:
– Throw away all the kindness. Too chaotic!

Trích “Kindness Policy”; Wild Wise Weird [1]

Định giá carbon—dù thông qua thuế hay hệ thống mua bán khí thải—được công nhận rộng rãi là một công cụ chính sách trung tâm nhằm cắt giảm phát thải khí nhà kính. Tuy nhiều quốc gia đã áp dụng các khung chính sách định giá carbon, mức độ tham vọng và thiết kế của các chính sách này lại có sự khác biệt đáng kể.

Một nghiên cứu gần đây của Lisa Klagges đã điều tra các nguồn gốc chính trị dẫn đến sự khác biệt đó, cho thấy rằng định hướng tư tưởng của chính phủ đóng vai trò then chốt trong việc quyết định mức độ mạnh yếu của chính sách định giá carbon.

Phân tích dữ liệu từ 21 quốc gia thuộc OECD trong giai đoạn 1990–2022, nghiên cứu không chỉ dừng lại ở câu hỏi liệu một quốc gia có định giá carbon hay không, mà còn đánh giá cường độ định giá carbon—được đo bằng giá tính theo mỗi tấn phát thải và tỷ lệ phát thải được bao phủ. Kết quả cho thấy các chính phủ theo đuổi chương trình nghị sự thiên về tăng trưởng kinh tế thường áp dụng chính sách định giá carbon yếu hơn—mặc dù hiện nay, công cụ này đã được chấp nhận rộng rãi trên toàn phổ chính trị.

Điều đáng chú ý là không phải luận điệu môi trường mà chính là sự thiếu vắng của thông điệp phát triển tăng trưởng mới liên quan đến các chính sách khí hậu mạnh hơn. Các đảng phái nhấn mạnh mục tiêu mở rộng kinh tế thường có xu hướng làm chậm hoặc làm suy yếu các chính sách định giá carbon có tham vọng. Ngoài ra, nghiên cứu còn phát hiện một độ trễ thời gian trung bình 2,3 năm từ khi có thay đổi về mặt ý thức hệ trong chính phủ đến khi những thay đổi đó được phản ánh trong chính sách định giá carbon.

Để giải thích rõ hơn cho sự khác biệt này, nghiên cứu đề xuất vượt qua lăng kính phân cực tả–hữu truyền thống, thay vào đó giới thiệu một phổ tư tưởng kéo dài từ “chủ nghĩa sản xuất” (productionist) đến “chủ nghĩa môi trường” (environmentalist). Các chính phủ có xu hướng nghiêng về sản xuất—bất kể nhãn đảng chính trị—thường áp dụng các biện pháp khí hậu kém nghiêm ngặt hơn.

Dù các yếu tố thể chế, điều kiện kinh tế hay áp lực tình huống cũng đóng vai trò, nghiên cứu xác nhận rằng ý thức hệ có ảnh hưởng thực sự. Với người dân, điều này có nghĩa là quyết định lá phiếu có hệ quả trực tiếp đối với chính sách khí hậu quốc gia.

Định giá carbon không chỉ là chính sách kinh tế—nó phản ánh giá trị xã hội trong việc điều hướng căng thẳng giữa giới hạn sinh thái và phát triển con người. Nghiên cứu này nhấn mạnh rằng tương lai của tự nhiên phần nào là một lựa chọn chính trị. Hành động khí hậu đích thực không chỉ đòi hỏi giải pháp công nghệ, mà còn cần cam kết chính trị đặt phúc lợi hành tinh ngang hàng với tiến bộ của nhân loại.

Tài liệu tham khảo

[1] Vuong QH. (2024). Wild Wise Weird. https://www.amazon.com/dp/B0BG2NNHY6/ 

[2] Muth D. (2023). Pathways to stringent carbon pricing: Configurations of political economy conditions and revenue recycling strategies. A comparison of thirty national level policies. Ecological Economics, 214, 107995. https://doi.org/10.1016/j.ecolecon.2023.107995 

[3] Steinebach Y, et al. (2021). Who puts a price on carbon, why and how? A global empirical analysis of carbon pricing policies. Climate Policy, 21, 277-289. https://doi.org/10.1080/14693062.2020.1824890 

[4] Best R, Zhang QY (2020). What explains carbon-pricing variation between countries? Energy Policy, 143, 111541.

[5] Klagges L. (2025). How governments address climate change through carbon pricing intensity. npj Climate Action, 4, 36. https://www.nature.com/articles/s44168-025-00238-1 

[6] Ho MT, Nguyen DH. (2025). Of Kingfisher and Man. https://philarchive.org/rec/HOOKAW 

[7] Nguyen MH. (2024). How can satirical fables offer us a vision for sustainability? Visions for Sustainability. https://ojs.unito.it/index.php/visions/article/view/11267