Hạt giống của ngày mai: Tái hình dung sự sinh sản và kháng cự trong phim In Vitro (2019)

Khướu Vằn

13-04-2025

When it is a matter of life and death, to survive, one must be intelligent.

Trích “Bird Village Economics”; Wild Wise Weird [1]

Giữa sự sụp đổ sinh thái và chấn thương lịch sử, In Vitro (2019)—bộ phim khoa học viễn tưởng của Larissa Sansour và Søren Lind—mang đến một sự tái tưởng tượng sâu sắc về khái niệm xây dựng thế giới (world-building) thông qua ý niệm natality của Hannah Arendt: năng lực con người khởi xướng những khởi đầu mới [2]. Trong phân tích của Norma Musih, bộ phim chuyển hóa các mô-típ kinh điển của thể loại khoa học viễn tưởng thành công cụ của sự tái tạo chính trị, sinh thái và văn hóa [3].

Lấy bối cảnh tại Bethlehem hậu tận thế, câu chuyện diễn ra trong một hầm trú ẩn dưới lòng đất, nơi Dunia—một nhà khoa học già—và Alia—người kế nhiệm nhân bản của bà—đối diện với gánh nặng ký ức kế thừa và thách thức tái thiết thế giới hoang tàn. Hầm trú ẩn không chỉ là nơi trú ngụ, mà còn là một tử cung biểu tượng—không gian nơi sự sống nhân tạo, ký ức văn hóa và đa dạng sinh học được nuôi dưỡng. Dưới ánh sáng nhân tạo, những cây ô liu bén rễ, gợi lên truyền thống Palestine trồng cây cho tương lai. Ở đây, natality không chỉ là sự sinh nở sinh học, mà là một hành vi chăm sóc sinh thái và tưởng tượng chính trị [3].

Thông qua việc tái cấu trúc các biểu tượng khoa học viễn tưởng—gấp nếp thời gian (time-folding), cải tạo địa hình (terraforming), và không gian hầm trú—bộ phim phê phán các nền tảng thực dân trong chính thể loại này [4]. Thay vì chinh phục và biến đổi các vùng đất xa lạ, các nhân vật gieo trồng thực vật bản địa Palestine trong lòng đất như một hành vi gìn giữ. Bằng cách làm sụp đổ khái niệm thời gian tuyến tính, In Vitro mời khán giả bước vào một không gian thời gian phân lớp—nơi quá khứ, hiện tại và tương lai giao thoa trong một hành trình chiêm nghiệm về bản sắc, khả năng phục hồi và sự gắn bó—đặc biệt trong bối cảnh di sản dai dẳng của sự lưu đày Palestine [5].

Bộ phim thấm đẫm tinh thần của natality theo tư tưởng của Hannah Arendt—bà cho rằng mỗi lần sinh nở là một phép màu chính trị, là khả năng phá vỡ dòng lịch sử và bắt đầu lại [2]. Nhân vật Alia, một bản sao được tạo ra bằng công nghệ, hiện thân cho tiềm năng đó. Dù ra đời nhân tạo, cô không phải là sản phẩm thụ động mà là một thực thể tự chủ, biết phản tư và có khả năng kháng cự. Chấn thương ký ức không trói buộc cô—nó trở thành đất lành để ươm mầm những khả thể mới.

In Vitro vì vậy đã tái định nghĩa xây dựng thế giới như một hành động chăm sóc tập thể—bao hàm không chỉ sự sống con người mà cả hệ sinh thái, ký ức tổ tiên và các bản thể văn hóa. Bộ phim đặt ra thách thức đối với di sản của thực dân và sự sụp đổ môi sinh, cho thấy rằng sự phục hồi không thể đến chỉ bằng đổi mới công nghệ, mà còn cần huyền thoại, huyết thống, và lòng dũng cảm tưởng tượng để hình dung một thế giới khác. Trong tử cung của thảm họa, bộ phim gieo những hạt giống cho một thế giới chung—mong manh, bất định, và đầy tính người [6,7].

Tài liệu tham khảo

[1] Vuong QH. (2024). Wild Wise Weird. https://www.amazon.com/dp/B0BG2NNHY6/ 

[2] Arendt H. (1998). The Human Condition. The University of Chicago Press.

[3] Musih N. (2025). Natality as world-building in Larissa Sansour and Søren Lind’s In Vitro (2019). Environment and Planning E: Nature and Space. https://doi.org/10.1177/25148486251329845 

[4] Parikka J. (2018). Middle East and other futurisms: Imaginary temporalities in contemporary art and visual culture. Culture, Theory and Critique, 59(1), 40-58. https://doi.org/10.1080/14735784.2017.1410439 

[5] Ankori G. (2006). Palestinian Art. Reaktion Books.

[6] Ho MT, Nguyen DH. (2025). Of Kingfisher and Man. https://philarchive.org/rec/HOOKAW 

[7] Nguyen MH. (2024). How can satirical fables offer us a vision for sustainability? Visions for Sustainability. https://ojs.unito.it/index.php/visions/article/view/11267