Hành trình phát triển bền vững của Trung Quốc phản ánh vũ điệu giữa kinh tế và môi trường

Gà Mía

06-04-2025

Lately, it had been raining a lot, the plants were lush, and the ponds were full of fish and shrimp. Birds from everywhere flocked to live here. The population of the Bird Village increased sharply.

Trích “Kindness Policy”; Wild Wise Weird [1]

Trong kỷ nguyên của các Mục tiêu Phát triển Bền vững (Sustainable Development Goals - SDGs), việc hiểu rõ mối quan hệ phức tạp giữa tăng trưởng kinh tế và tính bền vững môi trường trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Một nghiên cứu gần đây của Dang và cộng sự [2] đã làm sáng tỏ mối quan hệ động lực này trong bối cảnh đô thị Trung Quốc, cho thấy sự phát triển kinh tế – xã hội và sức khỏe môi trường có thể đồng hành hoặc tách rời nhau trong quá trình tiến tới phát triển bền vững.

Dựa trên dữ liệu từ 290 đô thị Trung Quốc, nhóm nghiên cứu sử dụng chỉ số Coupling Coordination Degree (CCD)—một thước đo định lượng mức độ phát triển hài hòa giữa hệ thống kinh tế và môi trường [3]. Kết quả cho thấy một quỹ đạo phi tuyến tính rõ rệt: khi các thành phố tiến dần trên thang điểm SDG Index, mức độ phối hợp giữa hai hệ thống này ban đầu được củng cố, sau đó suy giảm, và cuối cùng lại tăng trở lại. Quá trình này phản ánh ba giai đoạn phát triển: giai đoạn đầu có tính hiệp lực, giai đoạn trung gian với sự đánh đổi, và giai đoạn cuối với sự hội nhập trở lại.

Sự tiến hóa hình chữ U này phản ánh giả thuyết Đường cong Kuznets Môi trường (Environmental Kuznets Curve) [4], cho rằng suy thoái môi trường có xu hướng trầm trọng hơn trong giai đoạn đầu của tăng trưởng kinh tế, nhưng sẽ được cải thiện khi nền kinh tế trưởng thành và áp dụng công nghệ sạch cùng các quy định nghiêm ngặt hơn. Ở giai đoạn đầu, các thành phố có điểm SDG thấp—thường là các vùng nông nghiệp—ghi nhận tăng trưởng kinh tế vừa phải song song với sự ổn định về môi trường. Giai đoạn hai đánh dấu quá trình công nghiệp hóa nhanh, kéo theo ô nhiễm và sự đứt gãy trong phối hợp phát triển. Giai đoạn ba là lúc các thành phố chuyển dịch sang nền kinh tế dịch vụ và thực thi quản trị môi trường mạnh mẽ hơn, dẫn đến sự phục hồi của CCD.

Xét theo không gian địa lý, các khu vực có mức phối hợp cao tập trung chủ yếu ở các tỉnh ven biển Đông Nam Trung Quốc, trong khi các vùng nội địa cho thấy sự lệch pha rõ rệt giữa phát triển kinh tế – xã hội và bền vững môi trường. Sự chênh lệch này phản ánh cơ cấu công nghiệp nền tảng: các thành phố ở giai đoạn đầu chủ yếu dựa vào nông nghiệp, giai đoạn giữa là công nghiệp hóa mạnh mẽ, còn các thành phố tiên tiến ngày càng phụ thuộc vào khu vực dịch vụ.

Nghiên cứu đưa ra các khuyến nghị chính sách cụ thể theo từng giai đoạn. Đối với các đô thị giai đoạn đầu, cần đảm bảo tăng trưởng kinh tế không đánh đổi với suy thoái môi trường. Các mô hình như Ngân hàng Lương Sơn (Liangshan Bank)—tạo điều kiện thị trường hóa sản phẩm sinh thái—là minh chứng cho việc bảo vệ môi trường có thể song hành với tăng thu nhập. Với các thành phố giai đoạn giữa, nơi suy thoái môi trường thường đi kèm với công nghiệp hóa, việc áp dụng các quy định chặt chẽ hơn, chuyển sang năng lượng sạch và triển khai các chiến lược giảm thiểu ô nhiễm là rất cần thiết. Đối với các thành phố tiên tiến, mặc dù CCD đang phục hồi, vẫn cần tiếp tục nỗ lực. Việc áp dụng nguyên lý kinh tế tuần hoàn (circular economy) là then chốt để giảm tiêu thụ tài nguyên, tối thiểu hóa chất thải và củng cố bền vững dài hạn.

Phát triển bền vững không phải là con đường tuyến tính, mà là một quá trình năng động, phản ánh mối quan hệ tiến hóa giữa tiến bộ con người và sự gìn giữ sinh thái. Khi các vùng miền phát triển, chính sách cần được điều chỉnh linh hoạt—đảm bảo rằng thịnh vượng kinh tế và toàn vẹn môi trường được thúc đẩy song hành chứ không triệt tiêu lẫn nhau [5].

Tài liệu tham khảo

[1] Vuong QH. (2024). Wild Wise Weird. https://www.amazon.com/dp/B0BG2NNHY6/

[2] Dang D, et al. (2025). Changing of the coordination of socioeconomic development and the environment as sustainable development progresses. Geography and Sustainability, 6(3), 100245. https://doi.org/10.1016/j.geosus.2024.09.009

[3] Shi T.(2020). Coupling coordination degree measurement and spatiotemporal heterogeneity between economic development and ecological environment —empirical evidence from tropical and subtropical regions of China. Journal of Cleaner Production, 244, 118739. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2019.118739 

[4] Dinda S. (2004). Environmental Kuznets curve hypothesis: A survey. Ecological Economics, 49(4), 431–455.

[5] Nguyen MH. (2024). How can satirical fables offer us a vision for sustainability? Visions for Sustainability. https://ojs.unito.it/index.php/visions/article/view/11267