Hài hòa phát triển đô thị và bảo tồn thiên nhiên: Vai trò của việc bảo vệ đất ngập nước

Đớp Ruồi Taiga

06-04-2025

Kingfisher perches solemnly on a sturdy bamboo branch in the middle of the pond to announce the plan’s results. He says:
– Our village has gloriously reduced its GHG emissions. According to our task force’s calculation, methane emission has declined by 90% through our environmental protection campaign.

Trích “GHG Emissions”; Wild Wise Weird [1]

Khi các thành phố ven biển tiếp tục mở rộng, thách thức trong việc dung hòa giữa phát triển kinh tế và bền vững môi trường ngày càng trở nên cấp thiết. Thành phố Đông Doanh (Dongying) của Trung Quốc—nơi tọa lạc của châu thổ sông Hoàng Hà, một trong những hệ sinh thái đất ngập nước quan trọng nhất tại vùng ôn đới ấm—là một trường hợp nghiên cứu điển hình. Trong một nghiên cứu gần đây, Yin và cộng sự [2] đã phân tích tác động của việc bảo vệ đất ngập nước đến sự phối hợp không gian giữa các khu vực sản xuất, sinh hoạt và sinh thái (Production, Living, and Ecological Spaces - PLES) trong bối cảnh ven biển năng động này [3,4].

Nghiên cứu áp dụng một khung mô phỏng tích hợp tiên tiến, kết hợp giữa mô hình System Dynamics (SD), mô phỏng sử dụng đất theo từng mảng Patch-generating Land-Use Simulation (PLUS) và mô hình đánh giá mức độ phối hợp Coupling Coordination Degree (CCD). Từ đó, các nhà nghiên cứu xây dựng hai kịch bản phát triển cho giai đoạn 2005–2060: kịch bản “duy trì hiện trạng” (Business-as-Usual, BAU) và kịch bản ưu tiên bảo vệ đất ngập nước (Wetland Protection, WLP). Mô hình bao gồm năm phân hệ có mối quan hệ chặt chẽ: dân số, kinh tế, sử dụng đất, tài nguyên nước và dịch vụ hệ sinh thái—giúp đánh giá tác động dây chuyền của các lựa chọn chính sách trên nhiều lĩnh vực.

Kết quả cho thấy một sự đánh đổi đáng kể. Theo kịch bản WLP, diện tích không gian sinh thái sẽ tăng thêm 327,52 km² vào năm 2060. Tuy nhiên, điều này đi kèm với việc thu hẹp không gian sản xuất và sinh hoạt lần lượt là 193,92 km² và 107,14 km². Đáng lưu ý hơn, việc bảo vệ đất ngập nước không thúc đẩy mà thậm chí làm suy giảm sự phối hợp chức năng giữa các thành phần của PLES. Đến năm 2060, tỷ lệ khu vực có tương tác thiếu hài hoà giữa không gian sản xuất–sinh thái và sinh hoạt–sinh thái sẽ gia tăng, cho thấy nếu các nỗ lực bảo tồn không được quản lý chiến lược, chúng có thể làm trầm trọng thêm xung đột không gian thay vì giải quyết chúng [2].

Nghịch lý này phản ánh một nhận định quan trọng. Dù bảo vệ đất ngập nước thúc đẩy các mục tiêu phát triển bền vững toàn cầu—như bảo tồn đa dạng sinh học và phục hồi hệ sinh thái, phù hợp với các SDGs 14.5, 15.1 và 15.9—nhưng cũng có thể gây khó khăn cho quy hoạch sử dụng đất địa phương bằng cách làm giảm diện tích dành cho nông nghiệp và phát triển đô thị. Tuy vậy, nghiên cứu cho rằng các đánh đổi này có thể dần được giảm thiểu theo thời gian, khi giá trị sinh thái và kinh tế của vùng đất ngập nước được gia tăng và sự phối hợp không gian được cải thiện.

Kết quả nghiên cứu nhấn mạnh tính phức tạp và năng động trong mối quan hệ giữa thiên nhiên và phát triển con người trong quy hoạch đô thị. Chúng đặt ra nghi vấn đối với giả định rằng bảo vệ môi trường luôn đồng hành với tăng trưởng kinh tế, đồng thời kêu gọi những chiến lược chính sách tinh tế và phù hợp với bối cảnh cụ thể. Việc đạt được sự hài hòa giữa bền vững sinh thái và ưu tiên kinh tế–xã hội đòi hỏi một cách tiếp cận mang tính hệ thống và cam kết lâu dài với quản trị sử dụng đất tích hợp và thích ứng [5].

Tài liệu tham khảo

[1] Vuong QH. (2024). Wild Wise Weird. https://www.amazon.com/dp/B0BG2NNHY6/

[2] Yin Y, et al. (2024). Simulation of the future evolution track of “production–living–ecological” space in a coastal city based on multimodel coupling and wetland protection scenarios. Geography and Sustainability, 6(3), 100237. https://doi.org/10.1016/j.geosus.2024.09.004

[3] Davy B. (2024). The German Verkehrswert (market value) of land: statutory land valuation, spatial planning, and land policy. Land Use Policy, 136(2024), 106975. https://doi.org/10.1016/j.landusepol.2023.106975 

[4] Zhang Z, et al. (2023). Assessment of the impact of wetland changes on carbon storage in coastal urban agglomerations from 1990 to 2035 in support of SDG15.1. Science of The Total Environment, 877, 162824. https://doi.org/10.1016/j.scitotenv.2023.162824 

[5] Nguyen MH. (2024). How can satirical fables offer us a vision for sustainability? Visions for Sustainability. https://ojs.unito.it/index.php/visions/article/view/11267