Già hóa trong một thế giới nóng lên: Biến đổi khí hậu đang âm thầm đe dọa sức khỏe người cao tuổi ra sao

Sếu Đỏ

03-04-2025

There must be a plan of action because delaying will be dangerous. Kingfisher is unsure if he is too worried, but every time he counts the fish in the pond, the number of fish seems to decrease. The hot and stressful weather also makes his feathers molt and grow slower. The situation seems life-threatening!

Trích “GHG Emissions”; Wild Wise Weird [1]

Biến đổi khí hậu không còn là một mối đe dọa xa vời—nó là một thực tế đang diễn ra, hiện đang hội tụ với một xu hướng toàn cầu khác: sự già hóa dân số. Đến năm 2050, số lượng người trên 60 tuổi dự kiến sẽ tăng hơn gấp đôi, đạt 1,5 tỷ người và chiếm 22% dân số thế giới. Sự thay đổi nhân khẩu học này rõ rệt nhất ở các quốc gia có thu nhập thấp và trung bình (low- and middle-income countries - LMICs), nơi hệ thống y tế thường thiếu nguồn lực và năng lực để đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của người cao tuổi [2]. Đồng thời, nhiệt độ toàn cầu tăng cao và các hiện tượng thời tiết cực đoan ngày càng thường xuyên đang làm gia tăng các rủi ro sức khỏe cho người cao tuổi.

Người lớn tuổi có khả năng phục hồi sinh lý kém hơn trước các hiểm họa liên quan đến khí hậu. Khi tuổi tác tăng lên, cơ thể họ mất dần khả năng điều chỉnh nhiệt độ hiệu quả, khiến họ rất dễ bị sốc nhiệt và các biến chứng tim mạch liên quan. Các bệnh mãn tính thường gặp ở người già, bao gồm tiểu đường, bệnh tim và sa sút trí tuệ, càng làm trầm trọng thêm những tổn thương này. Ngoài các bệnh về thể chất, các yếu tố như hạn chế vận động, suy giảm giác quan, suy giảm nhận thức và sự cô lập xã hội cản trở khả năng ứng phó hiệu quả của người cao tuổi với các tình huống khẩn cấp như sóng nhiệt, lũ lụt hoặc bão [3].

Tình hình này đặc biệt nghiêm trọng ở LMICs, nơi sự thiếu hụt về cơ sở hạ tầng, khả năng chuẩn bị ứng phó khẩn cấp và các dịch vụ chăm sóc sức khỏe khiến người cao tuổi đặc biệt dễ bị tổn thương [4]. Quá trình đô thị hóa nhanh chóng ở các khu vực này đã làm trầm trọng thêm vấn đề, với môi trường xây dựng dày đặc giữ nhiệt và khuếch đại các rủi ro. Tuy nhiên, các chiến lược thích ứng được thiết kế đặc biệt cho người cao tuổi vẫn còn khan hiếm. Hầu hết các chính sách khí hậu quốc gia và địa phương vẫn chưa giải quyết được các nhu cầu riêng biệt và phức tạp của nhóm dân số dễ bị tổn thương này [5].

Các sáng kiến thích ứng đầy hứa hẹn cũng đã được đề xuất. Ví dụ, các thành phố như New Orleans đang thành lập "hải đăng cộng đồng"—các trung tâm phục hồi dựa trên năng lượng mặt trời cung cấp khả năng làm mát, các dịch vụ thiết yếu và hỗ trợ khẩn cấp trong các thảm họa. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cũng đã đưa ra các kế hoạch hành động về sức khỏe và nhiệt độ, nhấn mạnh tầm quan trọng của các trung tâm làm mát, hoạt động tiếp cận cộng đồng và hệ thống cảnh báo sớm, mặc dù hiệu quả và việc thực hiện các biện pháp này khác nhau đáng kể giữa các khu vực [3].

Về cốt lõi, vấn đề này cho thấy sự kết nối sâu sắc giữa tự nhiên và xã hội loài người [6]. Khi khí hậu tiếp tục thay đổi, những tác động của nó đè nặng nhất lên những người ít có khả năng thích ứng nhất—người cao tuổi. Bảo vệ sức khỏe người cao tuổi đòi hỏi nhiều hơn là chỉ thích ứng với khí hậu; nó kêu gọi một sự tái tư duy cơ bản về thiết kế đô thị, hệ thống chăm sóc sức khỏe và các cấu trúc hỗ trợ xã hội để xây dựng môi trường "sẵn sàng cho tuổi thọ" (longevity-ready) nhằm thúc đẩy khả năng phục hồi và hạnh phúc trong suốt cuộc đời [7]. Dân số già không chỉ là mối quan tâm về chăm sóc sức khỏe mà còn là một lời nhắc nhở về sự cần thiết của hành động công bằng và bền vững trước những thay đổi môi trường.

Tài liệu tham khảo

[1] Vuong QH. (2024). Wild Wise Weird. https://www.amazon.com/dp/B0BG2NNHY6/

[2] Harrington LJ, Otto FEL. (2023). Underestimated climate risks from population ageing. npj Climate and Atmospheric Science, 6(1), 70. https://www.nature.com/articles/s41612-023-00398-z

[3] Washam C. (2024). Senior health in a changing climate: Unique needs of a complex population. Environmental Health Perspectives, 132(9), 092001. https://doi.org/10.1289/EHP14757

[4] Wright CY, et al. (2024). Climate change and human health in Africa in relation to opportunities to strengthen mitigating potential and adaptive capacity: strategies to inform an African “Brains Trust.” Annals of Global Health, 90(1), 7. https://doi.org/10.5334/aogh.4260

[5] Prina M, et al. (2024). Climate change and healthy ageing: an assessment of the impact of climate hazards on older people. Journal of Global Health, 14, 04101. https://doi.org/10.7189/jogh.14.04101

[6] Nguyen MH. (2024). How can satirical fables offer us a vision for sustainability? Visions for Sustainability. https://ojs.unito.it/index.php/visions/article/view/11267

[7] Wang C, et al. (2021). Rethinking the urban physical environment for century-long lives: from agefriendly to longevity-ready cities. Nature Aging, 1(12), 1088-1095. https://www.nature.com/articles/s43587-021-00140-5