Doanh nhân học thuật trong hệ sinh thái chưa trưởng thành: Mâu thuẫn vai trò và chiến lược thích nghi tại Trung Quốc

Chiền Chiện Núi

14-04-2025

At a high level of knowledge, learning naturally has to be paired with practice. Kingfisher assigns Field Sparrow a “field trip” to nearby markets to study consumer needs, especially anything that may affect the Bird Village economy, particularly the Pond sub-economy, i.e., Kingfisher’s territory.

Trích “Bird Village Economics”; Wild Wise Weird [1]

Doanh nhân học thuật (academic entrepreneurship - AEs)—quá trình giảng viên thương mại hóa kết quả nghiên cứu đại học—đang nổi lên như một động lực quan trọng thúc đẩy đổi mới sáng tạo trên toàn cầu [2,3]. Tuy nhiên, trong những quốc gia có hệ sinh thái khởi nghiệp chưa phát triển đầy đủ như Trung Quốc, các doanh nhân học thuật (AEs) thường phải đối mặt với mâu thuẫn vai trò phức tạp, ảnh hưởng đến bản sắc nghề nghiệp và mối quan hệ thể chế [4,5]. Một nghiên cứu gần đây của Yin, Jiang và Tong [6] đã làm sáng tỏ những thách thức này thông qua nghiên cứu tình huống tại một đại học nghiên cứu hàng đầu Trung Quốc.

Dựa trên phỏng vấn với 26 người tham gia—gồm AEs, nghiên cứu sinh, giảng viên không khởi nghiệp, và cán bộ quản lý—nghiên cứu chỉ ra hai nguồn căng thẳng chính:

1. Xung đột giữa các vai trò (inter-role conflict): Các AE phải đồng thời đảm nhiệm vai trò giáo viên, nhà nghiên cứu, và doanh nhân. Trong khi khởi nghiệp đòi hỏi sự linh hoạt, chấp nhận rủi ro, và kỹ năng kinh doanh, thì vai trò học thuật lại yêu cầu tập trung dài hạn, sản xuất tri thức, và hướng dẫn sinh viên. Những yêu cầu khác biệt này gây áp lực lên quản lý thời gian, vận dụng kỹ năng, và định hướng mục tiêu.

2. Xung đột giữa các bên gửi thông điệp (inter-sender conflict): Sinh viên cao học lo ngại khi tham gia dự án khởi nghiệp cảm thấy bị bóc lột hoặc không phục vụ cho phát triển học thuật. Đồng nghiệp thì nghi ngờ tính chính danh của hoạt động thương mại trong môi trường hàn lâm, trong khi quản lý đại học lại đưa ra thông điệp mâu thuẫn: khuyến khích đăng ký sáng chế và thương mại hóa, nhưng vẫn đánh giá giảng viên chủ yếu dựa trên tiêu chí học thuật truyền thống.

   
   

Để đối phó với các mâu thuẫn này, các AE áp dụng nhiều chiến lược thích nghi:

• Chiến lược mang tính xây dựng:

  • Khẳng định vai trò (role affirmation): tái định nghĩa khởi nghiệp như một phần trách nhiệm học thuật;

  • Tích hợp vai trò (role integration): kết nối hoạt động kinh doanh với nghiên cứu và giảng dạy;

  • Tách biệt vai trò (role compartmentalization): phân chia rõ ràng vai trò theo thời gian hoặc không gian.

• Chiến lược tiêu cực:Một số AE ủy thác việc học thuật cho sinh viên hoặc rút lui khỏi giảng dạy và nghiên cứu, dẫn đến mất lòng tin và mâu thuẫn bản sắc nghề nghiệp.

• 
  

Tác giả nhấn mạnh sự cần thiết của hỗ trợ hệ thống từ phía nhà trường, bao gồm: Chương trình cố vấn (mentoring), hướng dẫn đạo đức và định nghĩa rõ ràng về kỳ vọng vai trò. Đồng thời, cần tái định nghĩa tiêu chí đánh giá thành công, bao gồm cả thành tựu học thuật và khởi nghiệp, để hình thành một hệ sinh thái doanh nhân học thuật lành mạnh và tích hợp hơn [7].

Nghiên cứu này cho thấy: để phát triển doanh nhân học thuật bền vững, các thực hành thể chế cần phù hợp với vai trò đang tiến hóa của giảng viên đại học. Mở rộng hơn, trong mối liên hệ giữa tự nhiên và con người, việc chuyển hóa tri thức thành ứng dụng thực tiễn cần được đặt trong hệ thống đạo đức, bao trùm, và bền vững, nơi mà đổi mới không đối lập mà cùng tồn tại với giáo dục và trách nhiệm xã hội [8,9].

Tài liệu tham khảo

[1] Vuong QH. (2024). Wild Wise Weird. https://www.amazon.com/dp/B0BG2NNHY6/ 

[2] Klofsten M, Jones-Evans D. (2000). Comparing academic entrepreneurship in Europe–the case of Sweden and Ireland. Small Business Economics, 14(4), 299-309. https://doi.org/10.1023/A:1008184601282 

[3] Miller K, et al. (2018). Entrepreneurial academics and academic entrepreneurs: a systematic literature review. International Journal of Technology Management, 77(1-3), 9-37. https://doi.org/10.1504/IJTM.2018.091710 

[4] Ashforth B. (2000). Role transitions in organizational life: an identity-based perspective. Routledge.

[5] Yin ZH, et al. (2022). Core entrepreneurial competences of chinese college students: expert conceptualisation versus real-life cases. The Asia-Pacific Education Researcher, 31, 781-801. https://doi.org/10.1007/s40299-022-00656-3 

[6] Yin Z, et al. (2025). Role conflicts and coping strategies of academic entrepreneurs in an immature entrepreneurship environment. Humanities and Social Sciences Communications, 12, 521. https://www.nature.com/articles/s41599-025-04800-4 

[7] Schaeffer V, Matt M. (2016). Development of academic entrepreneurship in a non-mature context: the role of the university as a hub-organisation. Entrepreneurship & Regional Development, 28(9-10), 724-745. https://doi.org/10.1080/08985626.2016.1247915 

[8] Ho MT, Nguyen DH. (2025). Of Kingfisher and Man. https://philarchive.org/rec/HOOKAW 

[9] Nguyen MH. (2024). How can satirical fables offer us a vision for sustainability? Visions for Sustainability. https://ojs.unito.it/index.php/visions/article/view/11267