Chi phí ẩn của nghề cá công nghiệp: Phá vỡ sự cân bằng dinh dưỡng của đại dương

Bồ Nông

14-04-2025

“No, not rods and hooks. They’re now using larger nets with smaller mesh, equipped with lights to lure fish at night... These nets allow them to catch every single fish, day and night...,” replies Field Sparrow. 
Kingfisher is horrified. Market economics combined with the rising demand for fish and beer is such a devastating and dangerous combination. The more he thinks about it, the more worried he becomes, making his head dizzy. After a while, Kingfisher feels so overwhelmed that he falls ill.

Trích “Bird Village Economics”; Wild Wise Weird [1]

Trong nhiều thập kỷ, đánh bắt công nghiệp đã được ghi nhận là nguyên nhân chính gây suy giảm quần thể cá và làm biến đổi mạng lưới thức ăn biển [2–4]. Tuy nhiên, một nghiên cứu mới đây của González Ortiz và cộng sự [5] đã hé lộ một hậu quả sâu sắc nhưng ít được biết đến hơn: sự gián đoạn quy mô lớn trong chu trình dinh dưỡng đại dương. Khi khai thác sinh khối, ngành thủy sản cũng đồng thời loại bỏ khỏi đại dương các nguyên tố sống còn như carbon (C), nitơ (N) và phốt pho (P)—những thành phần thiết yếu để duy trì sự sống biển.

Dựa trên dữ liệu từ năm 1960 đến 2018, nhóm nghiên cứu ước tính rằng ngành đánh bắt công nghiệp đã loại bỏ khoảng 431 triệu tấn carbon, 110 triệu tấn nitơ, và 23 triệu tấn phốt pho khỏi các hệ sinh thái biển. Tình trạng khai thác dinh dưỡng này diễn ra mạnh nhất tại các vùng ven biển có năng suất cao, đặc biệt là bên trong vùng đặc quyền kinh tế (Exclusive Economic Zones – EEZs) của các quốc gia. Các loài trung cấp trong bậc dinh dưỡng và sinh vật tầng nổi như cá trích và cá thu chiếm tới 62% tổng lượng dinh dưỡng bị khai thác, phản ánh tính chọn lọc và tập trung cao của các hoạt động đánh bắt hiện đại.

Mất mát dinh dưỡng này không đơn thuần chỉ là vấn đề về khối lượng. Những nguyên tố như phốt pho và nitơ thường là yếu tố hạn chế năng suất sinh học trong đại dương [6,7]. Dù các hoạt động của con người như nông nghiệp và đốt nhiên liệu hóa thạch có góp phần đưa thêm dinh dưỡng vào đại dương, phần lớn các nguồn này không dễ dàng được sinh vật biển hấp thụ. Ngược lại, các sinh vật biển đóng vai trò thiết yếu trong việc tái chế dinh dưỡng, giúp duy trì năng suất sinh học của hệ sinh thái đại dương.

Nghiên cứu còn chỉ ra rằng tỷ lệ C:N:P của các dưỡng chất bị khai thác khác nhau tùy theo khu vực và loài, phản ánh đặc điểm dinh dưỡng riêng biệt của các nhóm sinh vật bị đánh bắt. Ví dụ, hoạt động đánh bắt ở vùng biển khơi làm suy giảm nghiêm trọng các loài săn mồi tầng nổi như cá ngừ—những sinh vật không chỉ lưu trữ nhiều carbon mà còn góp phần vào quá trình cô lập carbon dài hạn khi xác của chúng chìm xuống đáy đại dương.

Việc loại bỏ chọn lọc các loài giàu dinh dưỡng có thể gây gián đoạn mạng lưới thức ăn, gia tăng tình trạng thiếu hụt dinh dưỡng, và làm chậm khả năng phục hồi hệ sinh thái. Điều này đặc biệt đáng lo ngại ở các khu vực mà cả sinh vật trung gian và kẻ săn mồi đỉnh chuỗi thức ăn đều bị khai thác, có thể dẫn đến hiệu ứng dây chuyền sinh thái và làm giảm năng suất của đại dương.

Nghiên cứu này nhấn mạnh mối tương tác phức tạp giữa hoạt động của con người và chức năng hệ sinh thái biển. Đánh bắt công nghiệp không chỉ ảnh hưởng đến quần thể loài, mà còn trực tiếp rút khỏi đại dương các thành phần nền tảng của sự sống. Việc nhìn nhận đúng vai trò của ngành thủy sản trong suy giảm chu trình dinh dưỡng là yếu tố then chốt để xây dựng chính sách bảo tồn vừa đảm bảo nguồn cá bền vững, vừa bảo vệ tính toàn vẹn sinh – địa – hóa học (biogeochemical integrity) của đại dương. Đây là điều kiện tiên quyết để khôi phục sự cân bằng trong mối quan hệ giữa con người và tự nhiên [8,9].

Tài liệu tham khảo

[1] Vuong QH. (2024). Wild Wise Weird. https://www.amazon.com/dp/B0BG2NNHY6/ 

[2] Christensen V, et al. (2014). A century of fish biomass decline in the ocean. Marine Ecology Progress Series, 512, 155-166. https://doi.org/10.3354/meps10946 

[3] Bianchi D, et al. (2021). Estimating global biomass and biogeochemical cycling of marine fish with and without fishing. Science Advances, 7, eabd7554. https://www.science.org/doi/10.1126/sciadv.abd7554 

[4] Palomares MLD, et al. (2020). Fishery biomass trends of exploited fish populations in marine ecoregions, climatic zones and ocean basins. Estuarine, Coastal and Shelf Science, 243, 106896. https://doi.org/10.1016/j.ecss.2020.106896 

[5] González Ortiz AA, et al. (2025). Fisheries disrupt marine nutrient cycles through biomass extraction. Communications Earth & Environment, 6, 277. https://www.nature.com/articles/s43247-025-02218-z

[6] Moore CM, et al. (2013). Processes and patterns of oceanic nutrient limitation. Nature Geoscience, 6, 701-710. https://www.nature.com/articles/ngeo1765 

[7] Farmer JR, et al. (2021). Assessment of C, N, and Si isotopes as tracers of past ocean nutrient and carbon cycling. Global Biogeochemical Cycles, 35(7), e2020GB006775. https://doi.org/10.1029/2020GB006775 

[8] Ho MT, Nguyen DH. (2025). Of Kingfisher and Man. https://philarchive.org/rec/HOOKAW 

[9] Nguyen MH. (2024). How can satirical fables offer us a vision for sustainability? Visions for Sustainability. https://ojs.unito.it/index.php/visions/article/view/11267