Bụi mịn và hiện tượng sốt Valley: Mối nguy sức khỏe mới trong thời kỳ biến đổi khí hậu

Bìm Bịp

22-04-2025

There must be a plan of action because delaying will be dangerous. Kingfisher is unsure if he is too worried, but every time he counts the fish in the pond, the number of fish seems to decrease. The hot and stressful weather also makes his feathers molt and grow slower. The situation seems life-threatening!

Trích “GHG Emissions”; Wild Wise Weird [1]

Một khối lượng nghiên cứu ngày càng tăng cho thấy biến đổi khí hậu không chỉ mang đến những rủi ro hiển nhiên như thời tiết cực đoan, mà còn tiềm ẩn các nguy cơ sức khỏe ít được chú ý hơn—trong đó có sự gia tăng của các bệnh nấm, điển hình như sốt Valley (Valley fever). Căn bệnh này, do hít phải bào tử nấm Coccidioides tồn tại trong đất, đã chứng kiến số ca mắc tại California tăng gấp ba lần kể từ năm 2014, gây ra các tình trạng từ triệu chứng hô hấp nhẹ đến biến chứng đe dọa tính mạng [2].

Một nghiên cứu mới trên Environmental Health Perspectives đã làm sáng tỏ cách bụi khoáng mịn (PM2.5) đóng vai trò làm phương tiện vận chuyển các bào tử gây bệnh này. Bằng cách phân tích gần 18.000 ca sốt Valley từ năm 2000 đến 2017, các nhà nghiên cứu xác lập rằng ngay cả sự gia tăng nhỏ trong nồng độ PM2.5—chỉ 1 μg/m³—cũng có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh lên tới 300% ở một số khu vực, đặc biệt dọc theo vùng duyên hải Thái Bình Dương của California [3]. Sự dễ tổn thương gia tăng này có liên quan đến cả biến động khí hậu và các hoạt động nhân sinh làm xáo trộn đất như nông nghiệp và xây dựng [4,5].

Trọng tâm của những phát hiện này là giả thuyết “grow and blow”: mùa đông ẩm ướt hơn mức trung bình thúc đẩy nấm phát triển trong đất, sau đó mùa hè khô hạn tạo điều kiện để bào tử phát tán vào không khí [6]. Khi biến đổi khí hậu làm gia tăng chu kỳ hạn hán và mưa, những điều kiện môi trường này ngày càng kết hợp để khuếch đại các mối đe dọa đối với sức khỏe cộng đồng.

Nghiên cứu nhấn mạnh sự cần thiết cấp bách của việc xây dựng các hệ thống giám sát môi trường và y tế tích hợp. Các dự báo rủi ro theo mùa có thể giúp triển khai các can thiệp kịp thời—bảo vệ người lao động ngoài trời, hỗ trợ chẩn đoán y khoa, và phòng ngừa dịch bùng phát thông qua nâng cao nhận thức và kiểm soát bụi.

Cốt lõi của nghiên cứu này là lời nhắc nhở về mối liên kết tinh vi giữa hoạt động con người, biến đổi môi trường và sức khỏe. Thực hành sử dụng đất và động lực khí hậu không phải những lực lượng tách biệt; chúng tương tác để định hình lại hệ sinh thái theo những cách mang lại cái giá lớn đối với con người [7,8]. Để ứng phó với các rủi ro mới nổi này, cần có các chiến lược chủ động nhìn nhận bụi—không chỉ là phiền toái—mà còn là một véc-tơ truyền bệnh trong một thế giới đang ấm lên.

Tài liệu tham khảo

[1] Vuong QH. (2024). Wild Wise Weird. https://www.amazon.com/dp/B0BG2NNHY6/ 

[2] Schmidt S. (2025). Valley fever: Fine mineral dust modeling points to high-risk regions and seasons in California. Environmental Health Perspectives, 133, 014002. https://doi.org/10.1289/EHP16213 

[3] Weaver AK, et al. (2025). Estimating the exposure–response relationship between fine mineral dust concentration and coccidioidomycosis incidence using speciated particulate matter data: a longitudinal surveillance study. Environmental Health Perspectives, 133, 017003. https://doi.org/10.1289/ehp13875 

[4] McCurdy SA, et al. (2020). Risk for coccidioidomycosis among Hispanic farm workers, California, USA, 2018. Emerging Infectious Disease, 26, 1430-1437. https://doi.org/10.3201/eid2607.200024 

[5] Sondermeyer Cooksey GL, et al. (2017). Dust exposure and coccidioidomycosis prevention among solar power farm construction workers in California. American Journal of Public Health, 107, 1296-1303. https://doi.org/10.2105/AJPH.2017.303820 

[6] Tamerius JD, Comrie AC. (2011). Coccidioidomycosis incidence in Arizona predicted by seasonal precipitation. PLoS ONE, 6, e21009. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0021009 

[7] Vuong QH, Nguyen MH. (2024). Better Economics for the Earth: A Lesson from Quantum and Information Theories. https://www.amazon.com/dp/B0D98L5K44

[8] Nguyen MH. (2024). How can satirical fables offer us a vision for sustainability? Visions for Sustainability. https://ojs.unito.it/index.php/visions/article/view/11267