Bê tông cũ – giá trị mới: Chiến lược tái sử dụng cấu kiện đúc sẵn trong xây dựng nhà ở tại Thụy Điển

Gà Nước

20-04-2025

There must be a plan of action because delaying will be dangerous. Kingfisher is unsure if he is too worried, but every time he counts the fish in the pond, the number of fish seems to decrease. The hot and stressful weather also makes his feathers molt and grow slower. The situation seems life-threatening!

Trích “GHG Emissions”; Wild Wise Weird [1]

Khi biến đổi khí hậu đang định hình lại các thực hành xây dựng, một nghiên cứu mới đây đã đánh giá tiềm năng của việc tái sử dụng cấu kiện bê tông đúc sẵn (precast concrete elements – PCEs) trong các công trình nhà ở tại Thụy Điển nhằm giảm carbon tích lũy—lượng khí thải phát sinh trong toàn bộ vòng đời sản phẩm [2]. Kết hợp giữa đánh giá vòng đời (life cycle assessment – LCA) và phân tích dòng vật liệu (material flow analysis – MFA) [3,4], nghiên cứu đặt câu hỏi: liệu các chiến lược kinh tế tuần hoàn như tái sử dụng và tái chế có thực sự giúp giảm phát thải khí nhà kính ở quy mô quốc gia?

Kết quả cho thấy cả triển vọng lẫn giới hạn. Tái sử dụng tạo ra mức giảm phát thải cao hơn tái chế, nhưng đóng góp tổng thể vẫn còn khiêm tốn. Mặc dù lượng cấu kiện đúc sẵn tồn kho trong nhà ở tại Thụy Điển vượt quá 31 triệu tấn, tỷ lệ phá dỡ công trình thấp khiến lượng vật liệu có thể tái sử dụng còn hạn chế. Ngay cả trong kịch bản lý tưởng—giả định toàn bộ cấu kiện được tháo dỡ đều được tái sử dụng—thì mức giảm carbon tích lũy kể từ năm 1990 cũng chỉ đạt 1,04% [2].

Tuy vậy, mức giảm này vẫn vượt xa so với tái chế, vốn chỉ mang lại mức cắt giảm 0,12% trong cùng thời kỳ. Tái sử dụng cũng phù hợp với thứ bậc ưu tiên xử lý chất thải của EU, vốn ưu tiên giữ sản phẩm trong vòng đời sử dụng càng lâu càng tốt, trước khi tính đến thu hồi vật liệu.

Tuy nhiên, nghiên cứu cũng chỉ ra những rào cản mang tính hệ thống. Khi dân số và nhu cầu nhà ở tại Thụy Điển tăng lên, mức độ sử dụng bê tông đúc sẵn trên mỗi đơn vị nhà ở cũng tăng, làm gia tăng cường độ vật liệu trong xây dựng. Mặc dù phương pháp tiền chế (prefabrication) có thể giảm lãng phí và tăng hiệu quả—như đã được IPCC khuyến nghị [5]—nhưng nếu không có tiến bộ đáng kể trong giảm phát thải từ sản xuất xi măng, bao gồm sử dụng năng lượng tái tạo và xi măng ít clinker, thì xây dựng mới vẫn sẽ góp phần lớn vào biến đổi khí hậu [6].

Các tác giả nhấn mạnh cần có dữ liệu chi tiết hơn về tồn kho vật liệu, bao gồm cả công trình phi nhà ở, cùng với các phương pháp đánh giá được cập nhật để phản ánh tiêu chuẩn hiệu suất và quy chuẩn xây dựng mới. Đây là điều kiện thiết yếu để mở khóa tiềm năng thực sự của các chiến lược tuần hoàn trong ngành xây dựng.

Thúc đẩy tái sử dụng không chỉ là vấn đề kỹ thuật, mà còn là bài toán văn hóa và kinh tế—đòi hỏi phải thay đổi cách chúng ta đánh giá và quản lý vật liệu xây dựng. Dù lợi ích khí hậu trực tiếp có thể khiêm tốn, nhưng tái sử dụng là một phần quan trọng trong chiến lược bền vững tổng thể: giảm nhu cầu khai thác nguyên liệu thô, hạn chế chất thải xây dựng, và tái hình dung môi trường xây dựng như một kho tài nguyên vật liệu động.

Tài liệu tham khảo

[1] Vuong QH. (2024). Wild Wise Weird. https://www.amazon.com/dp/B0BG2NNHY6/ 

[2] Al-Najjar A, et al. (2025). Stock, flow and reuse potential of precast concrete in Swedish residential buildings: Embodied carbon assessment. Resources, Conservation and Recycling, 218, 108229. https://doi.org/10.1016/j.resconrec.2025.108229

[3] Gontia P, et al. (2018). Material-intensity database of residential buildings: a case-study of Sweden in the international context. Resources, Conservation and Recycling, 130, 228-239. https://doi.org/10.1016/j.resconrec.2017.11.022 

[4] Lanau M, et al. (2019). Taking stock of built environment stock studies: progress and prospects. Environmental Science & Technology, 53, 8499-8515. https://doi.org/10.1021/acs.est.8b06652 

[5] IPCC. (2022). Climate Change 2022: mitigation of Climate change. Cambridge University Press.

[6] Habert G, et al. (2020). Environmental impacts and decarbonization strategies in the cement and concrete industries. Nature Reviews Earth & Environment, 1, 559-573. https://www.nature.com/articles/s43017-020-0093-3 

[7] Vuong QH, Nguyen MH. (2024). Exploring the role of rejection in scholarly knowledge production: Insights from granular interaction thinking and information theory. Learned Publishing, 37, e1636. https://doi.org/10.1002/leap.1636 

[8] Nguyen MH. (2024). How can satirical fables offer us a vision for sustainability? Visions for Sustainability. https://ojs.unito.it/index.php/visions/article/view/11267