2023–2024: Khi hệ thống khí hậu toàn cầu bước vào vùng bất thường

Đa Đa

15-04-2025

Grand conclusion: The report is still completely honest, trustworthy, and ethical, even though the data are fabricated and measurements are falsified. The methane emission reduction campaign has achieved phenomenal success. Therefore, the bird village approves the inclusion of the report in Kingfisher’s lifetime achievement archive.

In “GHG Emissions”; Wild Wise Weird [1]

Các hiện tượng khí hậu xảy ra trong năm 2023 và đầu năm 2024 không chỉ đơn thuần là cực đoan—chúng là ngoại lệ, ngay cả trong bối cảnh một thế giới đang nóng lên nhanh chóng [2,3]. Một nghiên cứu mới của Minobe và cộng sự [4] đã phân tích các cơ chế toàn cầu và khu vực đứng sau thời kỳ gián đoạn khí hậu chưa từng có này, qua đó cung cấp những hiểu biết then chốt về các lực tác động chồng lớp trong hệ thống Trái Đất.

Trung tâm của các hiện tượng cực đoan này là Mất cân bằng năng lượng Trái Đất (Earth’s Energy Imbalance – EEI)—khoảng chênh lệch giữa bức xạ Mặt Trời đi vào và năng lượng nhiệt phát ra ngoài không gian [5]. Trong hai thập kỷ qua, EEI đã gia tăng đều đặn do nồng độ khí nhà kính tăng và sự suy giảm khí aerosol—vốn trước đây có tác dụng làm mát khí hậu. Năng lượng dư thừa tích tụ này chủ yếu được lưu trữ trong đại dương, đặc biệt là tầng nước mặt đến độ sâu 100 mét, nơi nó tác động trực tiếp đến nhiệt độ bề mặt biển và không khí.

Nghiên cứu nhấn mạnh một sự hội tụ then chốt: giai đoạn La Niña kéo dài từ 2020 đến 2023, tiếp nối bởi sự chuyển sang El Niño vào năm 2023. Chính sự dịch chuyển này đã kích hoạt một đợt giải phóng nhiệt bất thường vào khí quyển và đại dương tầng mặt [6]. So với các sự kiện tương tự trong quá khứ, El Niño năm 2023 được "tiếp năng lượng" nhiều hơn 75%, dẫn đến các sóng nhiệt biển diện rộng, suy giảm nghiêm trọng băng biển, và bất thường nhiệt độ bề mặt toàn cầu.

Sử dụng phương pháp thống kê mới có tên là kiểm định phá kỷ lục bất thường (Abnormal record-breaking – AB test), nhóm nghiên cứu xác nhận rằng các điều kiện khí hậu năm 2023 không chỉ phá kỷ lục mà còn là những ngoại lệ thống kê, ngay cả khi đã tính đến xu hướng ấm lên dài hạn.

Các quá trình khu vực càng làm trầm trọng thêm tình trạng cực đoan. Tại Đại Tây Dương cận nhiệt đới phía Đông Bắc, mây che phủ giảm, cho phép nhiều ánh sáng Mặt Trời xuyên xuống đại dương, trong khi gió yếu và lớp trộn nông làm tăng hiệu suất làm nóng tầng mặt. Ngược lại, tại Nam Đại Dương, các bất thường không xuất phát từ bức xạ địa phương mà đến từ một kiểu lưu thông khí quyển dạng sóng số 3 (wave number-3 atmospheric pattern), gây nhiễu loạn băng biển và tái phân bố nhiệt trong khí quyển.

Nghiên cứu này cho thấy một chuyển hóa sâu sắc của hệ thống khí hậu: các chu kỳ khí hậu tự nhiên như El Niño giờ đây diễn ra trong một môi trường Trái Đất ngày càng sẵn sàng cho các kết quả cực đoan. Mất cân bằng năng lượng gia tăng—chủ yếu do hoạt động của con người—đã khuếch đại biến thiên tự nhiên và làm tăng xác suất xuất hiện các sự kiện phá vỡ giới hạn lịch sử.

Các sự kiện khí hậu của năm 2023–2024 không chỉ là những bất thường—mà là điềm báo cho một tương lai nơi các hệ thống tự nhiên và con người ngày càng gắn bó—và ngày càng dễ tổn thương [7,8].

Tài liệu tham khảo

[1] Vuong QH. (2024). Wild Wise Weird. https://www.amazon.com/dp/B0BG2NNHY6/ 

[2] Xiao H, et al. (2024). The unprecedented 2023 North China heatwaves and their S2S predictability. Geophysical Research Letters, 51(6), e2023GL107642. https://doi.org/10.1029/2023GL107642 

[3] Blunden J, Boyer T. (2024). State of the climate in 2023. Bulletin of American Meteorological Society, 105, S1-S484. https://www.ametsoc.org/ams/publications/bulletin-of-the-american-meteorological-society-bams/state-of-the-climate/state-of-the-climate-in-2023/ 

[4] Minobe S, et al. (2025). Global and regional drivers for exceptional climate extremes in 2023–2024: beyond the new normal. npj Climate and Atmospheric Science, 8, 138. https://www.nature.com/articles/s41612-025-00996-z 

[5] Loeb NG, et al. (2024). Observational assessment of changes in Earth’s energy imbalance since 2000. Surveys in Geophysics, 45, 1757-1783. https://doi.org/10.1007/s10712-024-09838-8.

[6] Tsuchida K, et al. (2025). The triple-dip La Niña was key to Earth’s extreme heat uptake in 2022-2023. https://doi.org/10.21203/rs.3.rs-5597161/v1

[7] Ho MT, Nguyen DH. (2025). Of Kingfisher and Man. https://philarchive.org/rec/HOOKAW 

[8] Nguyen MH. (2024). How can satirical fables offer us a vision for sustainability? Visions for Sustainability. https://ojs.unito.it/index.php/visions/article/view/11267